Aanpak vergrijzingsgolf begint bij woningen voor vitale ouderen

| Door Odette Koldewey

‘Nu bepaalt de zorgvraag nog vaak waar iemand woont: thuis of in een verpleeghuis. Dat willen we omdraaien. Zorg in de woning is beter dan wonen in de zorg.’

Er is een schrijnend tekort aan geschikte woningen voor ouderen en dus zal er de komende jaren flink gebouwd moeten worden. Woningcorporaties moeten hierbij samen met zorgpartijen, gemeenten, het Rijk en andere stakeholders de uitdaging aangaan. Een ding staat vast: een ‘one size fits all’ oplossing gaat niet werken.

Martin van Rijn, voorzitter Aedes

De individuele woon- en leefwensen van ouderen moeten volgens Aedes-voorzitter Martin van Rijn meer en beter geïnventariseerd worden. ‘Dé ouderen bestaat niet, dat moeten alle partijen zich heel goed realiseren.’ Het merendeel van de gemeente heeft de wensen van ouderen nog niet onderzocht, stelt Van Rijn. ‘Daar moet snel verandering in komen.’

De Taskforce Wonen en Zorg, waar naast Aedes ook de VNG, ActiZ en de ministeries van VWS en BZK in participeren, heeft onlangs laten onderzoeken hoe ver gemeenten zijn met de ontwikkeling van een woonzorgvisie. Uit het onderzoek kwam naar voren dat steeds meer gemeenten werk maken van hun visie op wonen en zorg. Het onderwerp komt langzaamaan hoger op de agenda. ‘Dat is een direct gevolg van het werk dat de Taskforce Wonen en Zorg de afgelopen jaren heeft verricht’, stelt Rick Hogenboom. De directeur-bestuurder van woonzorgcentrum De Posten in Enschede zit namens ActiZ in de Taskforce.

Groeiende aandacht
Hogenboom is blij met de groeiende aandacht voor het thema. ‘We zijn in korte tijd, en ondanks corona, in een soort flow gekomen. Het probleem rond wonen en zorg wordt door alle partijen erkend en iedereen draagt het thema een warm hart toe. Dat is heel positief. Maar er zijn nog genoeg gemeenten die hier stappen in moeten maken. Er is nog veel werk te doen.’

Jeroen Kemperman, senior manager Strategie & Business Development – Zilveren Kruis

Zo wordt er momenteel nog steeds voornamelijk gebouwd voor gezinnen. Voor de groeiende groep alleenstaande senioren wordt nog nauwelijks gebouwd. En dus pleiten Syntrus Achmea en Zilveren Kruisal langer voor een doorbraak op de woningmarkt door veel meer specifiek voor deze groep te bouwen. Jeroen Kemperman, senior manager Strategie & Business Development bij Zilveren Kruis: ‘We moeten de komende decennia zorgen voor minstens 500.000 levensloopbestendige woningen waar zorg in de woning gegeven kan worden. Woningen die bovendien ook levensloopbestendig zijn op het gebied van gezondheid en geluk.’

Integrale benadering
In hun appèl ‘Alle ouderen een gezond thuis’ benadrukken Syntrus Achmea en Zilveren Kruis het belang van een geïntegreerde benadering van wonen en zorg. Daarbij pleiten zij voor meer gemeenschappelijke woonvormen voor ouderen en zorg rondom huis. Kemperman: ‘Nu bepaalt de zorgvraag nog vaak waar iemand woont: thuis of in een verpleeghuis. Dat willen we omdraaien. Zorg in de woning is beter dan wonen in de zorg.’

Dat vraagt om goede samenwerking tussen woningcorporaties en zorgpartijen. Volgens Taskforce-lid Hogenboom komt deze samenwerking steeds beter van de grond. ‘Voorheen lag de opgave rond nieuwe woonzorgconcepten nog vooral op het bordje van gemeenten en woningbouwcorporaties. Zorgpartijen zijn daar, mede door het werk van de Taskforce, nu ook bij aangesloten. Daardoor komen goede integrale oplossingen een stap dichterbij. Een goede ontwikkeling want toekomstbestendige wijken en goede woonzorgconcepten zijn een verantwoordelijkheid van ons allemaal.’

Verhuizingen
Van Rijn benadrukt dat de vergrijzingsgolf niet enkel opgelost wordt door nieuwe woningen te bouwen. ‘Corporaties moeten ook meer en meer in overleg gaan met ouderen om te kijken of een andere woning meer past bij hun levensfase en hoe betrokkenen dan geholpen kunnen worden met verhuizing of huurgewenning.’
Ook moet er volgens Van Rijn meer aandacht komen voor leefbare wijken met bijvoorbeeld seniorvriendelijke looproutes die voldoende bankjes hebben. ‘We moeten omgevingen creëren waarin mensen zich veilig voelen en waar sociale activiteiten en welzijnsvoorzieningen om de hoek zitten. In dat kader zie je steeds vaker dat oude verzorgingshuizen omgevormd worden tot zelfstandige woonzorgcentra met sociale functies voor de wijk.’

Diversiteit aan woonvormen
Een diversiteit aan nieuwe woonvormen voor senioren is volgens Kemperman een voorwaarde om de vergrijzingsgolf op een adequate manier het hoofd te bieden. ‘Woonvormen waarbij mensen steun aan elkaar hebben en waarbij sprake is van sociale contacten en naar elkaar omkijken. Met het concept ‘Samen Zelfstandig’ dat we ontwikkeld hebben met architectenbureau Juli Ontwerp, doen wij een voorzet. Maar we gaan ook graag de dialoog aan met de stakeholders, de gemeenten en verzorgende instellingen.’

Frederieke de Kaste, conceptontwikkelaar Zorg – Syntrus Achmea

Voor het concept ‘Samen Zelfstandig’ zijn de initiatiefnemers uitgegaan van een Programma van Eisen rond geluk en gezondheid, dat met projectontwikkelaar Blauwhoed is opgesteld. Frederieke De Kaste van Syntrus Achmea: ‘We hebben gekeken waar mensen gelukkig van worden in de woonomgeving met een specifiek oog voor het sociale aspect. Vandaar dat we veel ruimte voor ontmoetingen in de ontwerpen hebben opgenomen. Zo zorgen we voor een goede mix van collectieve ruimten en privéruimten.’
Volgens Kemperman kunnen dit soort nieuwe woonvormen voor ouderen niet alleen de druk op de woningmarkt verlichten, maar ook een antwoord bieden op de steeds grotere druk op mantelzorgers en de groeiende vraag naar zorg.

Technologische oplossingen
Ook technologische oplossingen om langer thuis te wonen worden steeds belangrijker, verwacht Van Rijn. Kennisorganisaties als Aedes en Vilans spelen daarin een cruciale rol ‘Als je kijkt naar wat Vilans heeft bijgedragen, zoals naar aanleiding van kwaliteitsprogramma Langer Thuis, dan is dat heel veel waard. Een cruciaal punt waarbij Vilans ook meters maakt, is het over domeingrenzen heen samenwerken. De zorgsector heeft natuurlijk een groot budget en de woonsector een iets minder groot budget. Gecombineerd zou veel meer mogelijk moeten zijn. Uiteindelijk gaat het om de kwaliteit van leven van mensen en wonen is daar groot onderdeel van.’

Rick Hogenboom – Lid van Taskforce Wonen en Zorg – ActiZ

Minister van huisvesting
Om het onderwerp nog hoger op de politieke agenda te krijgen blijft de Taskforce Wonen en Zorg voorlopig landelijk aandacht vragen voor de woonzorgopgave. Hogenboom: ‘We hebben de problematiek de afgelopen jaren voor het voetlicht gebracht. Elke regio in Nederland is er inmiddels mee bezig. Het is nu zaak om dat verder uit te bouwen.’ Hogenboom is benieuwd hoe de kabinetsformatie inspeelt op de woonzorgopgave. ‘Wellicht komt er een minister van huisvesting. Ik denk dat dit belangrijke thema zeker die aandacht verdient.’