Circulair bouwen 2.0. Zo kun je de verhuizing van het Zuiderstrandtheater van Den Haag naar Oss gerust noemen. De gemeente Oss en theater De Lievekamp zetten hoog in met de circulaire vernieuwbouw van het Osse theater. Consortium Lcp-circulair is de komende jaren verantwoordelijk voor het afbreken, verhuizen en weer opbouwen van het ‘bouwpakkettheater’.
[Door: Ivo van der Hoeven, redactie IVVD]
Het Zuiderstrandtheater opende in 2014 als tijdelijk theater de deuren. Het circulair gebouwde theater in de duinen van Scheveningen werd tot de zomer van 2021 gebruikt ter vervanging van de Dr. Anton Philipszaal en het Lucent Danstheater. Na de opening van Cultuurhuis Amare in Den Haag werd het tijdelijke ‘bouwpakkettheater’ overbodig en dus zette de gemeente het te koop. Aan de verkoop werd een tender verbonden met de voorwaarde dat 70 procent van het materiaal hergebruikt moet worden.
In Oss kwam het nieuws over de verkoopplannen van de gemeente Den Haag precies op het juiste moment. De gemeente en theater De Lievekamp werkten al jaren aan nieuwbouwplannen en beide partijen hadden vergaande circulaire ambities. Coen Bais, directeur van het Osse theater, reisde af naar Scheveningen en was meteen verkocht. ‘De grote zaal van het Zuiderstrandtheater past perfect in onze plannen. Het heeft duizend stoelen, een groot en breed podium, een toneeltoren van 19.30 meter en een voortreffelijke akoestiek. De zaal klopt aan alle kanten.’
Een buitenkansje
Ook het gemeentebestuur van Oss was enthousiast over het plan om het Zuiderstrandtheater naar Oss te halen. In de zomer van 2022 besloot de gemeenteraad unaniem het Haagse te kopen. ‘Een buitenkansje’, noemt wethouder Dolf Warris de koop van het Zuiderstrandtheater. ‘De overname van het theater sluit perfect aan bij onze circulaire ambities voor de vernieuwbouw van De Lievekamp in combinatie met het Centrum voor de Kunsten Muzelinck. De theaterzaal past precies op de footprint van de huidige bibliotheek, en – niet onbelangrijk – het is ook nog eens een heel goede theaterzaal. Deze kans konden we niet laten liggen.’
Een groot voordeel van de overname van de Haagse theaterzaal is volgens Warris dat de gemeente en theater De Lievekamp precies weten wat ze krijgen: een goede theaterzaal met een groot podium en een hoge toneeltoren. De weg ernaartoe is daarentegen nog wel spannend, benadrukt de wethouder. ‘We hebben weinig ervaring met circulaire bouwprojecten. We kunnen daarom niet leunen op expertise binnen het gemeentebestuur. Maar het college en de raad zijn zo enthousiast, dat we besloten hebben dit avontuur samen aan te gaan. Wij zien in circulair bouwen een belangrijke ontwikkeling voor de komende jaren.’
Coen Bais: ‘Een tweedehands theater? Zeker niet. Het wordt een compleet nieuw gebouw met een nieuwe schil’
Voorsprong behouden
Ook Bais is zeer enthousiast geworden over het circulaire project. ‘Ons theater is geopend in 1968 en is dus behoorlijk oud. Maar het theater heeft altijd een goede naam gehad in Nederland. Het was bij de opening een van de modernste theaters van ons land en dat gaf ons een voorsprong in de exploitatie. Die voorsprong willen we graag behouden, maar daarvoor hebben we wel een grotere zaal nodig en een groter en breder podium. Met de overname van het Zuiderstrandtheater hebben we die zaal nu in handen. Hij moet alleen nog opgebouwd worden.’
Verantwoordelijk voor de demontage, verhuizing en wederopbouw van het Zuiderstrandtheater is het consortium Lcp-circulair, bestaand uit architectenbureau cepezed en circulair sloopbedrijf Lagemaat. In februari van dit jaar startte het consortium met de demontage van het theater aan zee. Inmiddels is het gehele theater afgebroken. Alle onderdelen zijn in zeventien categorieën gerubriceerd en opgeslagen op een locatie in Oss en in een grote opslagloods van Lagemaat. De volgende stap, de wederopbouw van het theater in Oss, staat gepland in de eerste helft van 2025.
Gefaseerde bouw
Cepezed is bij dit circulaire project niet alleen betrokken bij de verhuizing en wederopbouw van het Haagse theater. Ze ontwerpt ook de uitbreiding van het theater tot multifunctioneel cultureel centrum waarin Muzelinck een plek krijgt. De ingrijpende vernieuwbouw wordt de komende jaren in fases uitgevoerd zodat het theater gewoon open kan blijven. In de eerste fase wordt de bibliotheek die grenst aan De Lievekamp gesloopt. Het Zuiderstrandtheater wordt hier vervolgens opgebouwd. Als deze fase is afgerond wordt de huidige grote zaal omgebouwd tot nieuwe middenzaal. Een kleine vestzakzaal, een foyer en een nieuwe backstageruimte maken het theater in de laatste fase compleet.
Bais krijgt regelmatig de vraag of Oss straks een tweedehands theater heeft. Zijn antwoord is steevast: ‘Nee, natuurlijk niet. Het wordt een compleet nieuw gebouw met een nieuwe schil. Maar aan de binnenkant zullen de mensen het Scheveningse theater zeker nog herkennen. Aan de zaal zelf en aan het podium zal niet veel veranderen. En ook de duizend stoelen uit het Zuiderstrandtheater worden refurbished, evenals de deuren, het sanitair en andere zaken. Deze spullen krijgen straks een plek in ons nieuwe kantoorgedeelte. Het publiek krijgt uiteraard overal nieuw sanitair.’
Lastige puzzel
Of de gemeente Oss en theater De Lievekamp goedkoper uit zijn met dit circulaire alternatief voor nieuwbouw, durft Bais niet te zeggen. ‘Het is een gecompliceerd proces. Het is voor alle partijen een hele puzzel om alles goed in elkaar te passen. Gelukkig heeft Lcp-circulair al ervaring met het uit elkaar halen en opnieuw opbouwen en ontwerpen van circulaire gebouwen. Dat scheelt. Ik verwacht dan ook dat we onderaan de streep iets goedkoper uit zullen zijn, maar dat moet de tijd uitwijzen.’
Ook Warris durft zich niet aan een voorspelling over de kosten te wagen. ‘De gemeente Den Haag heeft de theaterzaal voor een symbolisch bedrag overgedragen. Maar daarmee zijn we er natuurlijk lang niet. Voordat de zaal goed en wel in Oss is, hebben we ook te maken met voorbereidingskosten, onderzoekskosten en ontwikkelkosten. En dan hebben we uiteraard ook nog de normale bouw- en ontwikkelkosten.’
Dolf Warris: ‘Wij zien in circulair bouwen een belangrijke ontwikkeling. Dit is een prachtige leerervaring’
Mogelijke subsidies
Toch zou het prijskaartje van het nieuwe theater wel eens mee kunnen vallen, denkt Warris. ‘We zijn druk bezig om allerlei subsidies te verkrijgen. Hoewel we nog geen beeld hebben van wat dit mogelijk oplevert, ben ik hoopvol gestemd.’ Het zou een mooi meevaller zijn voor de gemeente, want het project is begroot zonder subsidie. ‘We zijn niet subsidieafhankelijk, maar het zou mooi zijn als we nog meer ambitie aan het project kunnen toevoegen.’
De grootste winst van dit project is volgens de wethouder echter niet in geld uit te drukken. ‘Dit project is een prachtige leerervaring voor het gemeentebestuur en het theater. Waar we normaal bij grote projecten allerlei stappen na elkaar zetten, grijpt bij dit project alles in elkaar. Alles gebeurt zowat gelijktijdig en we hebben het eindproduct al aan de voorkant van het proces in handen. Dat vraagt een andere aanpak die helemaal nieuw is voor ons. Het is heel inspirerend om hiermee bezig te zijn. Voor alle betrokkenen is dit één groot avontuur.’
Ontwikkeling spoorzone
De kennis die wordt opgedaan bij de vernieuwbouw van De Lievekamp en Muzelinck wordt straks breder ingezet bij de herontwikkeling van het omliggende gebied. Warris: ‘We zijn net als andere steden bezig met de ontwikkeling van onze spoorzone. Dat wordt een belangrijke inbreidingslocatie waar we de komend jaren veel woningen willen realiseren. De gemeente heeft hierbij dezelfde ambitie als bij het nieuwe cultureel centrum: alles wordt zo duurzaam en circulair mogelijk gebouwd.’
Het nieuwe culturele centrum geeft een mooie eerste impuls aan die herontwikkeling. Als alles volgens plan verloopt, opent het in 2028 officieel de deuren. Bais zal die opening niet meer meemaken als actief directeur van het theater. Hij gaat eind dit jaar met pensioen. Wel blijft hij aan als coördinator nieuwbouw. ‘Dit is mijn laatste klus voor De Lievekamp. Er staat straks een prachtig nieuw theater in Oss. Niet een gouden paleis, maar wel een inclusief en voor iedereen toegankelijk theater met een fantastische zaal.’