Klimaatverandering is een serieuze uitdaging. De meeste wetenschappers zijn het erover eens dat met name de uitstoot van CO2 een mondiale bedreiging vormt voor het leefmilieu en de volksgezondheid. Overheden, ontwikkelaars, architecten en bouwers zouden zich nog meer bewust moeten zijn van de invloed van bouwmaterialen op klimaatverandering.
Gemiddeld 40% van het energieverbruik in de Europese gemeenschap vindt plaats binnen de bouwsector. Een groot deel van de CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door de energie-inhoud van bouwmaterialen. Energie-efficiency, isolatie en materiaalkeuze zijn bij het ontwerpen van gebouwen dan ook belangrijke actoren bij het terugdringen van de CO2-uitstoot. Zo is de productie van cement en staal verantwoordelijk voor maar liefst 10% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Hout daarentegen is CO2-neutraal. Door bouwmaterialen met een grote fossiele energie-inhoud te vermijden en te vervangen door hout, kan een serieuze bijdrage worden geleverd aan de noodzakelijke reductie van de CO2-uitstoot.
Er zijn in principe twee methoden om de CO2-uitstoot te beperken. De eerste is het verminderen van de uitstoot; de tweede het uit de lucht halen, opslaan en vasthouden van CO2. Hout heeft de unieke eigenschap beide te doen. De energie-inhoud van gebouwen vertegenwoordigt maar liefst 22% van het totale energiegebruik over de gehele levensduur. Naast het optimaliseren van de energie-efficiency van het gebouw is een verantwoorde materiaalkeuze derhalve essentieel. Er is geen ander bouwmateriaal dat voor de productie ervan zo weinig energie vergt als hout. Een boom heeft de eigenschap om CO2 uit de lucht op te vangen en met behulp van zonne-energie en water om te zetten in hout. Daardoor is de winning en de productie van hout uitermate energie-efficiënt en kan het in veel gevallen bouwmaterialen als beton, ijzer, staal, aluminium, en kunststof vervangen die voor hun productie juist veel energie vragen.
Duurzaam beheerde bossen
In Nederland maken we voor 80% gebruik van betonbouw. Door betonbouw op grotere schaal te vervangen door houtskeletbouw kan op het vlak van klimaatverandering grote winst worden geboekt. Het Energie Centrum Nederland stelt dat door toepassing van houtskeletbouw een aanzienlijke CO2-reductie kan worden behaald en tegelijkertijd een procesemissie van broeikasgassen bij de cementproductie kan worden vermeden. Verder wordt gesteld dat de houtskeletbouw voordeliger is dan traditionele bouwmethoden omdat het lichter van gewicht is en daarmee minder transportenergie vraagt. Het biedt ook meer ontwerpvrijheid en een hoger potentieel voor het beperken van materiaalverlies door seriematige prefabricage en assemblage op de bouwplaats.
Het advies aan de overheid is dan ook om het gebruik van hout te bevorderen door subsidiëring en voorlichting. Het aandeel houtskeletbouw in Nederland loopt sterk achter in vergelijking met andere landen. Zo bedraagt het aandeel In Noord-Amerika 90%, in Schotland 70% en in Scandinavië en Japan 45%. In Europa is het aandeel 8 tot 10 procent en in Nederland nog maar 5,5%.
Houtskeletbouw heeft de afgelopen decennia echter bewezen een volwaardige bouwmethode te zijn. Het biedt wooncomfort, een gezond binnenklimaat en een zeer gunstige energieprestatie. In deze afweging is ook van belang dat de afgelopen jaren grote vorderingen zijn gemaakt bij het duurzaam produceren van hout en plaatmateriaal. Volgens de Koninklijke Vereniging Van Nederlandse Hout-ondernemingen (VVNH) wordt zo’n 90% van al het geïmporteerde hout en plaatmateriaal uit aantoonbaar duurzaam beheerde bossen betrokken. Het gaat daarbij om hout en plaatmateriaal dat gecertificeerd is met het FSC- of het PEFC-keurmerk. Het FSC-keurmerk is in Nederland heel bekend maar wereldwijd heeft het PEFC-keurmerk een groter aandeel.
Houthoogbouw
Een gunstige ontwikkeling is ook dat architecten steeds meer hout in hun ontwerpen toepassen. Een voorbeeld is architecte Mechthild Stuhlmacher van het bekende Rotterdamse bureau Korteknie Stuhlmacher. Zij is tevens al twintig jaar als docent aan de TU Delft verbonden: ‘Wij willen gezonde, bruikbare gebouwen ontwerpen die goed in hun omgeving passen. Wij maken daarbij graag gebruik van duurzame, natuurlijke materialen. Zo ontwierpen we de A.J. Schreuderschool in Rotterdam Lombardijen. Het is een school voor kinderen met een verstandelijke beperking. Naast de toepassing van hout als constructiemateriaal heeft de gymzaal een volledig houten interieur gekregen. Het was voor deze doelgroep van belang om een prikkelarme, kalmerende omgeving te creëren. Hout heeft ons daarbij enorm geholpen. Het is een puur en eerlijk materiaal waarbij mensen zich lekker voelen.’
Aan de Amsterdamse Amstel verrijst HAUT, een woontoren met maar liefst 21 verdiepingen. Het voornaamste bouwmateriaal van dit unieke project is hout, vanwege de grote CO2-opslag op dit moment ook internationaal een van de meest besproken innovaties op het gebied van duurzaam bouwen. In het hout dat bij de bouw van HAUT wordt gebruikt, wordt ruim drie miljoen kilo (!) CO2 opgeslagen. Het project past perfect in de ambitie van Amsterdam om nieuwbouw klimaatneutraal te realiseren. Naast de bijdrage die hout hieraan levert, wordt de buitenkant van energie-opwekkende panelen voorzien en het afvalwater door filters op het dak gezuiverd.