Alex de Rijke, hoogleraar houtbouw, ziet een mooie toekomst weggelegd voor hout als bouwmateriaal. De huidige generatie bouwkundestudenten heeft volgens hem de sleutel in handen voor een duurzame toekomst en hout speelt daarin een belangrijke rol. Als hoogleraar van de faculteit bouwkunde aan de TU Delft wil hij daar graag een bijdrage aan leveren.
Hout is een fantastisch bouwmateriaal, stel De Rijke. ‘Ik kan zo wel twintig voordelen opnoemen van bouwen met hout. Het grootste voordeel is natuurlijk dat hout CO2 opneemt en niet uitstoot. Niet onbelangrijk gezien de klimaatverandering waar we mee te maken hebben. Maar hout is ook een gezond bouwmateriaal, mensen voelen zich prettiger in houten gebouwen. We kunnen bovendien veel sneller bouwen met hout, ook dat is belangrijk. En dan heb ik het nog niet eens over de look and feel van het oudste bouwmateriaal van de wereld. Hout oogt simpelweg fantastisch. Ik hou van het contrast tussen het ‘levende’ hout en het bijna perfecte glas.’
De Rijke, in november 2023 geïnstalleerd als hoogleraar Houtbouw aan de TU in Delft, groeide op in Londen. Hij studeerde bouwkunde aan de Royal College of Art en startte in 1995 het architectenbureau dRMM. Zijn fascinatie voor hout heeft hij van huis meegekregen; zijn moeder was boomtechnisch adviseur. Zelf begon De Rijke met hout te werken toen hij samen met zijn broers en zus een huis voor zijn moeder bouwde van afgedankt multiplex. Al snel volgde een tweede houten huis, ditmaal voor een van zijn broers. En ook met dRMM focuste De Rijke zich al snel op hout als bouwmateriaal.
Bouwvoorschriften
‘Ik ontdekte in die tijd het nieuwe geëngineerde hout uit Oostenrijk en Duitsland, het cross laminated timber (CLT). Dat hebben we met dRMM ook toegepast bij de renovatie van een oude school in Londen. Het was de eerste keer dat CLT in Engeland werd toegepast. We waren bouwen met hout simpelweg verleerd. Het materiaal was na de grote brand in Londen van 1666 in de ban gedaan. De bouwvoorschriften waren aangepast en er mocht niet meer met houten frames gebouwd worden.’
In andere Europese landen werd nog wel met hout gebouwd, maar de industriële revolutie bracht daar snel verandering in. ‘Staal kwam in opkomst en hout werd gedevalueerd tot brandstof om staal te maken. Alleen in landen als Zwitserland, Duitsland en de Scandinavische landen werd nog met hout gebouwd.’ Ook Nederland nam in die tijd afscheid van hout als bouwmateriaal, en dat is volgens De Rijke goed te zien op het huidige campusterrein van de TU in Delft. ‘Alle gebouwen zijn hier opgetrokken uit staal, beton en glas.’
‘Ik hou van het contrast tussen het ‘levende’ hout en het bijna perfecte glas’
Transitie
Op de campus is inmiddels een transitie ingezet waar De Rijke sinds november deel van uitmaakt. ‘De agenda op alle faculteiten is om de CO2-uitstoot terug te dringen. In elke discipline wordt momenteel nagedacht over materiaalgebruik. Om dit verder te stimuleren bouwen we binnenkort een BioBuild Lab -uiteraard in hout- waar we met studenten en onderzoekers verder werken aan dit soort vraagstukken. De nadruk zal daarbij liggen op praktische experimenten en het op schaal testen van prototypes en componenten.’
Want, zo benadrukt De Rijke, houtbouw mag dan in opkomst zijn, het vergt wel kennis en ervaring. ‘Hout is een veeleisend product. Het vraagt aandacht. Je moet er echt mee aan de slag. Je moet het karakter van het hout erkennen. Als je het verkeerd gebruikt, dan werkt het niet. Dan gaat het zich ‘misdragen’ en bijt het terug. Het is levend materiaal, niet inert. Daarom is het belangrijk dat bouwkundestudenten leren bouwen met hout, en daarom heeft de TU de leerstoel houtbouw in het leven geroepen.’
Momentum
De Rijke kijkt met een optimistische blik naar de toekomst van houtbouw. ‘Nu wordt minder dan vijf procent van de bouwprojecten in hout uitgevoerd, maar dat percentage zal snel toenemen. We winnen aan momentum. Ik zie steeds meer partijen die zich inzetten om deze ontwikkeling aan te jagen. Zo investeert een belegger als Achmea Real Estate bijvoorbeeld in ons BioBuild Lab. En in het Convenant Houtbouw van de Metropoolregio Amsterdam (MRA) is vastgelegd dat vanaf 2025 20% van de woningproductie in hout en andere biobased materialen wordt uitgevoerd. Dat zijn natuurlijk mooie stimulansen.’
Ook de financiële sector kijkt volgens De Rijke steeds vaker naar de mogelijkheden en voordelen van houtbouw. ‘Hout kost op papier nu nog meer dan staal en beton, maar als we de milieuschade meerekenen, dan krijgen we een heel andere rekensom. Dan zijn staal en beton veel duurder. Die milieuschade wordt nu nog niet doorbelast, maar dat gaat snel veranderen. Daar ben ik van overtuigd. Houtbouw zal dan een flinke boost krijgen.’
‘We moeten bomen weer gaan waarderen en hun belang voor de wereld inzien’
Katalysator
De leerstoel Houtbouw gaat volgens De Rijke een belangrijke rol spelen in de transitie naar biobased bouwen. ‘De leerstoel is een specialisatie voor de faculteit bouwkunde en tegelijkertijd een katalysator voor een bredere ontwikkeling van houtbouw. Ik zie heel veel studenten met interesse in hout. In alle verschillende disciplines van bouwkunde komt het terug. De leerstoel verbindt al die disciplines aan elkaar en koppelt dat aan research en development.’
De rol van De Rijke als hoogleraar is om de cultuur rond houtbouw verder te ontwikkelen binnen de universiteit. Hiervoor zal hij een team samenstellen van houtbouwspecialisten die de studenten adviseren, begeleiden en inspireren. ‘Dat is goed voor de universiteit, goed voor de ontwikkeling rond houtbouw én goed voor de wereld. Houtbouw zorgt namelijk niet alleen voor het terugdringen van de CO2-uitstoot van de bouwsector, het stimuleert ook de bosbouw. En dat is hard nodig de komende decennia.’
Veel landen zijn volgens De Rijke namelijk ‘vergeten’ hoe ze bomen moeten planten. ‘Ze zijn daar om allerlei redenen mee gestopt. Vooral omdat er meer geld verdiend wordt met een andere invulling van het landschap. We moeten bomen weer gaan waarderen en hun belang voor de wereld inzien. En niet alleen bomen, maar ook vlas, hennep en dat soort gewassen. Door het grootschalig verbouwen van natuurlijke bouwmaterialen kunnen we de wereld een stukje beter maken.’
Alex de Rijke is oprichter en directeur van architectenbureau dRMM. Sinds november 2023 is hij als hoogleraar Houtbouw verbonden aan de Technische Universiteit in Delft. Hier richt hij samen met collega’s het BioBuild Lab op.