De energieafhankelijkheid van Rusland heeft ons bijzonder kwetsbaar gemaakt. Dat maakt de huidige energietransitie ‘het morele equivalent van oorlog’.
COLUMN Wim Fieggen
De sterk stijgende energieprijzen deden mij denken aan de twee oliecrises in de 70er jaren. In 1973 kreeg de Westerse wereld straf van de Arabische wereld omdat zij Israël steunde in de Jom Kippoer-oorlog. De straf bestond uit een forse prijsstijging van olie en een olieboycot voor een aantal Westerse landen zoals de Verenigde Staten en Nederland vanwege de steun aan Israël.
In 1979 volgde een tweede oliecrisis toen de sjah van Perzië tijdens de Iraanse revolutie moest vluchten voor een islamitische leider. Het nieuwe regime bood een lager volume op de oliemarkt aan waardoor de prijzen verder stegen. Vanaf 1973 steeg de prijs van een olievat van 3 naar 33 dollar in 1979.
De toenmalige president van de Verenigde Staten, Jimmy Carter, noemde het oplossen van de oliecrisis het ‘morele equivalent van oorlog’, omdat de crisis een direct gevolg had voor het dagelijks leven. Zo waren er in 1973 een reeks autoloze zondagen in Nederland, stonden automobilisten in Amerika minstens twee uur in de rij voor benzine en demonstreerden taxichauffeurs in Japan tegen hoge benzineprijzen. Jimmy Carter stelde dat het hele land moest samenwerken en zich inzetten om deze slag te winnen. De vraag naar olie moest omlaag door de economie minder energie-intensief te maken.
Het antwoord in Nederland was ‘dubbelglas’ en ‘isolatie van spouwmuren’. Tot de 70er jaren werden huizen met enkelglas uitgerust, ook zonder verdere isolatie. Het dubbelglas was net uitgevonden, toen Thermopane-glas genoemd naar de meest bekende firma die het leverde. Nieuwe huizen werden voortaan met dubbelglas uitgerust. In het begin alleen de woonvertrekken, daarna ook de slaapkamers. Woningen gebouwd in de 70er jaren hadden wel een spouwmuur, maar geen isolatie. Het idee om isolatie aan te brengen in de spouwruimte was dus een ‘no-brainer’. Onder invloed van de oliecrisis werden huizen zo snel energiezuiniger. Tezamen met andere ontwikkelingen, zoals zuiniger auto’s, nam de energie-intensiteit van de economie af en draaide de situatie op de energiemarkt.
Energie-onafhankelijkheid is strategisch van groot belang voor onze democratie en vrijheid, voor onze soevereiniteit
De Westerse economieën hebben opnieuw te maken met een forse stijging van de energieprijzen, maar nu is het vooral pijnlijk voor Europa om te ervaren hoe afhankelijk men is van Russisch aardgas. De inval van Rusland in Oekraïne maakt meer dan eens duidelijk dat totalitaire regimes een ander idee hebben over niet alleen vrijheid en democratie, maar ook over soevereiniteit. Met desinformatie wordt gemakkelijk een claim geformuleerd op het grondgebied van een ander. Dat gaat tegen het internationaal recht in en kan Europa én daarmee ook ons raken.
De energieafhankelijkheid van Rusland heeft ons bijzonder kwetsbaar gemaakt. Dat maakt de huidige energietransitie ‘het morele equivalent van oorlog’. Energie-onafhankelijkheid is strategisch van groot belang voor onze democratie en vrijheid, voor onze soevereiniteit. Dat maakt de energietransitie eigenlijk tot een strategisch wapen. Bijvangst is dat het ook goed is voor het klimaat en de innovatie in de economie. Maar dat is natuurlijk bijzaak. Oh ja, wellicht is het ook een goed idee minder afhankelijk te worden van grondstoffen en de circulaire economie een boost te geven. Twee vliegen in één klap.