Om de naoorlogse woningnood te lenigen, zijn in totaal drieënzestig ERA-flats gebouwd, verspreid over het hele land. De eerste vier zijn in bezit van Woonstad Rotterdam. Ze worden fraai gerenoveerd en aangesloten op het Rotterdamse warmtenet.
Woonstad Rotterdam is een echte stadscorporatie. Met bijna 61.000 eenheden in beheer behoren ze tot de belangrijkste huisvesters van de stad. Deze positie stelt hen ook in staat om daadwerkelijk het verschil te maken bij de ontwikkeling van Rotterdam als mensvriendelijke en milieuvriendelijke woonstad.
Maria Molenaar is sinds 2011 voorzitter van de raad van bestuur: ‘De wereld om ons heen is volop in beweging. De ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid zijn daar een goed voorbeeld van. Een aantal jaren geleden was dit onderwerp ook al aan de orde, maar had het nog niet de impact die het nu heeft. We herijken onze strategische koers elke drie jaar. Op dit moment implementeren we onze strategie voor de jaren 2018-2020. Daarin spelen duurzaamheid en circulariteit een belangrijke rol. Als geheel heeft de corporatiesector de ambitie om in 2050 energieneutraal te zijn. Wij zetten erop in om dat doel al in 2040 te bereiken, mits er ook middelen vanuit Den Haag ter beschikking worden gesteld.’
Aardgasloos
‘In onze vorige strategieperiode werkten we aan een verlaging van de energie-index (EI) naar 1,4. Dit staat gelijk aan gemiddeld energielabel B. We gaan ervan uit dat we deze doelstelling in 2021 realiseren. In de lopende strategieperiode nemen we versneld afscheid van aardgas als warmtebron en kijken daarbij zowel naar duurzaam opgewekte elektriciteit als naar duurzame warmte zoals bijvoorbeeld industriële restwarmte. Hiervoor is steeds vaker een gebiedsgerichte benadering nodig en derhalve samenwerking met andere partijen. Bij de verduurzaming van ons bezit gaat het overigens niet alleen om energieverbruik, maar ook om materiaalgebruik. Circulair bouwen wordt daarbij steeds belangrijker. Wij willen onze processen fundamenteel herzien en dagen onze ketenpartners uit om met ons mee te denken. Dit jaar hebben we binnen het kader van de BlueCity Circulair Challenge een project ondersteund om Trespa, dat we heel veel als gevelbekleding toepassen, te hergebruiken bij de productie van achterpanelen voor keukenblokken. We zijn ermee in de prijzen gevallen.’
Architectuurprijs
Maria Molenaar is trots op de grootscheepse renovatie van vier zogenaamde ERA-flats in de Rotterdamse wijk Prinsenland. Het zijn de eerste ERA-flats die ooit zijn gebouwd. De afkorting ERA staat voor Eesteren Rationele Aanpak en verwijst naar de stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren die deze innovatieve bouwmethode heeft ontwikkeld. Om de naoorlogse woningnood te lenigen, zijn met deze methode in de zestiger en zeventiger jaren in totaal drieënzestig kolossale galerijflats gebouwd, verspreid over het hele land. Het leverde in totaal zo’n elfduizend woningen op. Maria Molenaar: ‘De ERA-flats zijn niet de eerste flats die we in Prinsenland renoveren. We hebben eerst de Prinses Margietflat aangepakt. De appartementen in die flat waren te klein en boden te weinig wooncomfort. We hebben de flat volledig gestript, appartementen samengevoegd en van grotere balkons voorzien. Mede daardoor heeft het gebouw een nieuwe, luxere uitstraling gekregen. De architecten wonnen er de Rotterdamse Architectuurprijs mee, maar we moesten ook vaststellen dat deze renovatie te veel heeft gekost.’
Primeur
‘Bij de renovatie van de ERA-flats zijn de plattegronden van de appartementen wel goed. Ze worden comfortabeler, energiezuiniger, veiliger en moderner gemaakt. De complete buitenschil wordt geïsoleerd. Daarmee wordt het energielabel van F/G opgewaardeerd naar A. Daarnaast is het voor het eerst dat bestaande flatgebouwen in Rotterdam op deze schaal worden aangesloten op het Rotterdamse warmtenet. Dat maakt gebruik van de restwarmte die door de industrieën in de Rotterdamse haven wordt gegenereerd. Deze keuze maakte het tevens mogelijk om de appartementen tegen redelijke kosten van het aardgas af te halen. In goed overleg met Eneco hebben we eerst een businesscase opgesteld die voor onze huurders gunstig uitpakt. Net als bij de Margrietflat is de uitstraling voor ons ook een factor van belang. Als je in een mooi gebouw woont, dan voegt dat iets toe aan je leven. Wij vinden ook dat je aan de buitenkant niet moet kunnen zien dat het sociale woningbouw is.’
Communicatie
We vragen Maria Molenaar hoe de bewoners de renovatie ervaren: ‘Na de renovatie krijgen ze een energiezuinigere, beter geïsoleerde woning, zonder dat daar een huurverhoging tegenover staat. Toch waren de bewoners er niet allemaal even blij mee. We moeten ons daarbij goed realiseren dat in deze flats veel kwetsbare, oudere mensen wonen die moeite hebben met verandering. Daarnaast krijgen ze tijdens de renovatie regelmatig werklui over de vloer en dat geeft een gevoel van onveiligheid, nog afgezien van de rommel waarmee ze worden geconfronteerd. Ze hebben er geen controle over. In dit verband is een goede communicatie met de bewoners essentieel. Wij nemen de overall communicatie uiteraard zelf voor onze rekening, maar in de praktijk is het de aannemer waarmee ze het meeste te maken krijgen. Wij kiezen de aannemer dan ook mede op basis van zijn vermogen om hier goed mee om te gaan. Daarom werken we bij renovaties, die vrijwel altijd in bewoonde staat worden uitgevoerd, met vaste partners.’
Next Generation
‘Naast het bouwen en beheren van goede, mooie en duurzame woningen voor Rotterdammers, die aangewezen zijn op de sociale woningmarkt, investeren we ook in het creëren van leefbare wijken waar het prettig wonen en werken is. Zo was de renovatie van de Prinses Margrietflat onderdeel van een wijkgerichte aanpak waarbij we samen met andere stakeholders de wonen-zorg-welzijn structuur voor ouderen hebben versterkt. In de wijken Prinsenland en Lage Land hebben we te maken met een sterk verouderde woningvoorraad met een slecht energielabel. Daarnaast is de bevolking vergrijsd en de participatiegraad relatief laag. Deze wijken gaan als pilot meedraaien in het project Next Generation Woonwijken dat binnen het kader van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH) is opgezet. Het doel van dit project is om oudere wijken via een integrale aanpak en samenwerking om te vormen tot duurzame, gezonde, levensloopbestendige en betaalbare woon- en leefgebieden.’