Haarscheuren in de financiële basis van de sport

| Door IVVD

Terwijl de gemeenten noodgedwongen steeds minder kunnen investeren in sport vragen het Sportakkoord en de energietransitieambities juist om meer investeringen. Het Waarborgfonds Sport vervult nu al een belangrijke rol om deze investeringen mede mogelijk te maken. En het verdient verdere versterking.

Het was heel opvallend. Begin mei kwam de VNG, als belangenbehartiger van de gemeenten, met een alarmerend bericht over de kosten die gemeenten maken als gevolg van de decentralisering van de zorg. Naast een forse toename van het aantal jongeren in de jeugdzorg is ook het aantal mensen met psychische problemen toegenomen. Tegelijk met de decentralisatie heeft het Rijk minder middelen beschikbaar gesteld met als gevolg: oplopende tekorten bij gemeenten en wachtlijsten voor zorgbehoevenden. Nog dezelfde dag kwam het kabinet met de toezegging € 350 miljoen extra beschikbaar te stellen. Een week later volgde een brief van meer dan 200 wethouders (uit de regeringspartijen) aan het kabinet om aan te geven dat er serieus meer nodig is. Dit voorjaar publiceerde professor Johan de Kruijf van de Radboud Universiteit een onderzoek waarin hij cijfermatig aantoonde dat de gemeenten hun reserves structureel zien teruglopen. Vroeger verdienden gemeenten soms veel geld met hun grondbeleid, maar dat is tegenwoordig veel lastiger en risicovoller. Gevolg is dat het steeds lastiger wordt – en voor sommige gemeenten geldt dat nu reeds is – om de noodzakelijke investeringen uit te voeren. Terwijl de transitie in het sociale domein nog in volle gang is, dienen nieuwe transities (energie, waterbestendigheid, omgevingswet) zich al weer aan. Deze zijn wellicht minstens zo ingrijpend en vergen flinke investeringen.

Wat betekent dit voor investeringen in sport?
Gemeenten zijn veruit de grootste investeerder in sport. Overigens gaat het merendeel van de gemeentelijke uitgaven naar de exploitatie van de sportaccommodaties. In 2014 gaven de gemeenten nog € 1.195 miljoen uit aan sport, wat neerkomt op ongeveer 85% van alle investeringen in sport. Sport is geen wettelijke taak en daarom hangen uitgaven voor de sport vaak samen met de financiële gezondheid van gemeenten.
Het Mulier Instituut monitort de investeringen in de sport in Nederland. Uit hun onderzoek blijkt dat de sport aan het begin van het huidige decennium is ontzien bij bezuinigingen. Waar de totale gemeentelijke uitgaven tussen 2010 en 2014 met 12% daalden, stegen de sportuitgaven met 5%. In de daarop volgende jaren lopen de gemeentelijke uitgaven aan sport echter terug. Een zorgelijke tendens.

Een grote uitdaging vormt de verduurzaming van de
meest energie-intensieve sportgebouwen.
Dat zijn de meer dan 2.500 sporthallen, zwembaden en ijsbanen.

text
Transitie in de sport
In juni is door onder andere diverse sportbonden, het ministerie van VWS, de Vereniging Sport & Gemeente en NOC*NSF het Sportakkoord getekend. Het Sportakkoord staat in het teken van een leven lang sporten en bewegen. Er is veel aandacht voor het stimuleren van bewegen bij kinderen, zeker de jongste kinderen. Ook staat de verduurzaming van de sportaccommodaties op de agenda. Behalve dat het past binnen de ambities ten aanzien van energietransitie, kunnen energiezuinige sportgebouwen ruimte vrijmaken op de begrotingen van de sportverenigingen om de contributies ‘affordable’ te houden en leden trots te maken op hun accommodaties.

Rol Waarborgfonds Sport
De investeringen in energiebesparende maatregelen in sport­accommodaties, zoals aanschaf van zonnepanelen, ledverlichting, ledlichtmasten en isolatie zijn voor verenigingen vaak lastig op te brengen. Terwijl de investeringen zich wel terugverdienen. De oplopende huren van sportaccommodaties en bezuinigingen op gemeentelijke subsidies dreigen een showstopper te worden. Gelukkig biedt het Waarborgfonds Sport, sinds enkele jaren een 100% garantie op verduurzamingsinvesteringen tot € 75.000. Daarnaast biedt het ook partiële garanties op alle gewone investeringen die verenigingen doen in hun eigen accommodaties. Een zeer belangrijke rol, omdat deze borgstelling de toegang tot bancaire financiering vergroot en bovendien de professionalisering van investeringsplannen prikkelt.
In 2018 zijn er door het waarborgfonds 133 garanties afgegeven aan sportorganisaties. Er is voor bijna € 12 miljoen aan borgstellingen verstrekt, waarmee ruim € 44 miljoen aan investeringen tot stand zijn gekomen. In de drie voorgaande jaren zelfs meer dan € 50 miljoen. Voor duurzame investeringen zijn door het waarborgfonds 49 toekenningen verleend voor in totaal € 2,8 miljoen aan borgstellingen. Hiermee kan in totaal voor bijna € 5 miljoen aan duurzame maatregelen worden gerealiseerd. Investeringen waarvan de sportorganisaties verwachten jaarlijks aanzienlijk te kunnen besparen op energielasten.

Verbreding van de scope
Een grote uitdaging vormt de verduurzaming van de meest energie-intensieve sportgebouwen. Dat zijn de meer dan 2.500 sporthallen, zwembaden en ijsbanen. Deze accommodaties zijn veelal gemeentelijk eigendom en exploitatie ligt in private handen (professionele sportexploitanten) of in handen van gemeentelijke sport­organisaties of beheerstichtingen. Voor deze accommodaties staat de gemeentelijke vastgoedorganisatie aan de lat. Het zijn complexe gebouwen die specifieke beheerkennis vergen. Kennis en ervaring die verspreid is over meer dan 380 gemeenten. Een goede beoordeling en monitoring van investeringsplannen door het Waarborgfonds Sport helpt enorm om ook de energiebesparende investeringen in deze gebouwen aan te vangen. Het ontzorgt de gemeentelijke gebouweigenaren, overbrugt de ‘split-incentives’ tussen eigenaar en gebruiker en helpt de verenigingen aan hopelijk iets lagere huurtarieven. Op dit moment mag het waarborgfonds helaas geen borgstelling afgeven voor deze gebouwen.


 Toekomstbestendige accommodaties vormen de basis
Juist in een tijd dat gemeenten worstelen met tekorten in het sociale domein en steeds meer moeite hebben om te investeren, is een waarborgfonds voor investeringen in sportaccommodaties van groot belang. Het Waarborgfonds Sport doet ontzettend belangrijk werk. Daarom biedt versterking van het huidige waarborgfonds een goede stap richting toekomstbestendige accommodaties.


Caspar Boendermaker werkt als specialist business development en duurzaamheid bij BNG Bank