De komende jaren neemt het aantal ouderen rap toe. Volgens de CBS bevolkingsprognose neemt het aantal 65-plussers sterk toe. In 2012 waren er nog 2,7 miljoen 65-plussers en in 2041 zijn dat er 4,7 miljoen. Oftewel een verdubbeling van het aantal ouderen. Ondertussen neemt de werkzame beroepsbevolking af. In specialistenfuncties met veel medewerkers ouder dan 45 jaar zoals de specialist ouderengeneeskunde gaat dit mogelijk halveren. Oftewel hoe zorgen we voor de juiste zorg voor het dubbele aantal mensen met een halvering van het aantal medewerkers?
Het dilemma verdubbeling – halvering was het thema van een studiereis naar Scandinavië (Denemarken en Zweden). We zijn op reis gegaan met een prachtige groep van bijna 20 reisgenoten uit de ouderenzorg, die samen als een kleurrijk geheel inspiratie zochten. Een groep met specialisten ouderengeneeskunde, manager behandeldiensten en ook onderzoekers en een enkele adviseur. Oftewel een groep met heel veel denkkracht en met een verlangen om nieuwe wegen voor de ouderenzorg te ontdekken. We zijn op bezoek gegaan bij de Denen en de Zweden. Wat kunnen we van onze buren in het noorden van Europa leren?
In de moderne buitenwijk van Kopenhagen Ørestad hebben we een nieuw complex bezocht. We zijn ontvangen in een architectonisch ontworpen verpleeghuis, met groene, uitpuilende kubusbalkons. Het zorgcentrum is ontworpen door de architectengroep JJW, die in vorm en kleuren is geïnspireerd door de kunstenaars die de jaren 1950 en 1960 karakteriseerden. Een originele vormgeving voor een verpleeghuis! Bij binnenkomst was een warm en persoonlijk onthaal door de bevlogen directrice. Ze vertelde vol enthousiasme over het verpleeghuis dat nu 7 jaar open is en als één van de eerste projecten in de nieuwe wijk is gerealiseerd. Het huis heeft 114 appartementen en staat op een van de nieuwste stukjes Kopenhagen met een hele hoge grondprijs en veel jonge mensen die in de wijk wonen. Kinderen zijn rondom de locatie van hun ouders komen wonen. Ons gevoel en eerste indruk: ze zijn hier op eenvoud gericht ten gunste van de kwaliteit van zorg. Niet denken in problemen maar in oplossingen: “I dont believe in selection I believe in solution”, zegt de directrice stellig. Hoe gaan jullie om met de echt lastige cliënten, wordt er gevraagd. Aandacht en teamwork zijn de sleutelwoorden. Ouderenzorg is af en toe net een studentenhuis: samenwerken en samenleven. Dit verpleeghuis richt zich op kunst en cultuur, er prijken creatieve kunstwerken gemaakt door bewoners en zorgmedewerkers aan de muur. We kregen een rondleiding waarbij de meeste van het reisgezelschap ook wel een beetje een ‘IKEA gevoel’ kregen.
De commerciële aanbieders in Zweden winnen terrein. Het zorgconcern Attendo is snel gegroeid en heeft contracten met een groot aantal gemeenten. Met een bewust gekozen focus per locatie zijn aantrekkelijke leefomgevingen met wonen, welzijn en zorg gerealiseerd. Dit bedrijf heeft drie verschillende levensstijlconcepten ; “Outdoor & Garden”, “Culture & Entertainment” en “Sport & Spa”. De resultaten zijn veel tevreden cliënten en in Scandinavië een aantrekkelijk verdienmodel voor de eigenaren met een EBITA van 8,8% in 2019!
In Zweden bezochten we het ouderzorgcentrum Märgránd van Attendo. Het is een modern en aangenaam ouderenzorgcomplex in het midden van Västra Hamnen in Malmö. Het ligt dicht bij de zee en er zijn tal van gezellige wandelroutes door het gebied. De bedrijfsleider Anna Albreksson vertelde ons dat de accommodatie een lifestyle-accommodatie is met de focus Sport & Spa. Gezondheid en welzijn staan daarin centraal. Er is een sauna, een bubbelbad en een fitnessruimte voor degenen die actief willen zijn. Ook is er een leuke sportbar met tv met groot scherm waar je de sportwereld kunt volgen. Elke wooneenheid heeft een keuken, eetkamer en woonkamer en hebben een smaakvolle, huiselijke inrichting, die zijn licht en ruim oogt.
Een bijzonder gebouw dat we bekeken was de HSB Turning Torso, een wolkenkrabber in de wijk Västra Hamnen. Het gebouw is in eigendom van de Zweedse woningcorporatie HSB en was in 2005 het hoogste gebouw in Scandinavië en het op één na hoogste appartementsgebouw van Europa. De toren heeft een hoogte van 190 meter en telt 54 verdiepingen. Het ontwerp bestaat uit negen blokken van vijf verdiepingen hoog die draaien naargelang ze hoger gaan; het hoogste segment is negentig graden gedraaid ten opzichte van het laagste. Het is een heel bijzonder gebouw.
En wat hebben we geleerd? De bezochte gebouwen gaven geen baanbrekende nieuwe inzichten. In Nederland zoeken we gelijksoortige gebouwde oplossingen in wonen, welzijn en zorg. En ook in Denemarken staan nog veel locaties die een herontwikkeling nodig hebben. Op het gebied van technologie zijn weinig verschillen en lopen wij misschien wel voorop. Eigenlijk kunnen we best trotst zijn waar we nu in Nederland aan werken. En toch …. we ontdekten ook een andere kant. Vereenvoudiging, verschuiving, acceptatie en mogelijk ook genoegen nemen met andere of misschien wel minder kwaliteit? Mogelijk moeten we in de toekomst een maatschappelijke norm opnieuw vormgeven en daarin andere keuzes maken! Wat is dan goede zorg? Mogelijk kunnen werkzaamheden ook door andere of mogelijk zelfs minder geschoolde medewerkers worden gedaan? Een afslag met een vereenvoudiging van systemen en verschuiving van verantwoordelijkheden is een serieuze optie om baanbrekend te onderzoeken. Misschien wel een ingewikkelde draai voor ons? Net als de Turning Torso?
Wat hebben we nog meer geleerd? We hebben geleerd dat de functie specialist ouderengeneeskunde een functie is waar we in Nederland trots op kunnen zijn. Hiermee is veel kennis opgebouwd die op deze wijze niet beschikbaar is in Denemarken en Zweden. Echter, de zorg in de eerste lijn is wel heel erg belangrijk. Dus mogelijk dat we in de wijk het toch nog heel anders moeten organiseren?
En weten we nu hoe de ouderenzorg er van morgen uitziet. Nee, gelukkig nog steeds niet. Er is geen heilige graal met oplossingen. We hebben inspiratie opgedaan en gaan verder zoeken naar oplossingen. Wel je meer weten over het project waar de studiereis een onderdeel van was, kijk dan op www.sog2025.nl
Jan Luursema. MaPaLaNa