INTERVIEW Willem-Jan Hanegraaf – “Rijnstate Elst wordt het eerste ziekenhuis in Europa dat gebruikmaakt van waterstof als energiebank. In deze waterstofenergiebank slaan we elektriciteit op die we niet gebruiken maar wel opwekken met ons zonneveld van 2.300 m2”
INTERVIEW Willem-Jan Hanegraaf
Topklinisch ziekenhuis Rijnstate in de regio Arnhem werkt aan verjonging, afslanking en verduurzaming van de vastgoedportefeuille. Om dit in goede banen te leiden is een integrale investeringsstrategie opgesteld die verder gaat dan een langetermijnhuisvestingsplan. Volgens Willem-Jan Hanegraaf, programmadirecteur Bouw, ligt er nu een plan voor de komende tien jaar.
Wat is het doel van de integrale investeringsstrategie?
‘De investeringen waar we als organisatie in de komende jaren voor staan willen we zo effectief mogelijk inzetten, zodat deze bijdragen aan de strategie van Rijnstate. De investeringen in bouw en vastgoed zijn hierin een belangrijke pijler. Vandaar dat we in 2018 een integraal plan hebben opgesteld om ons vastgoed af te slanken, te verjongen en te verduurzamen. We gaan daarbij uit van verdere specialisatie per locatie. We willen de juiste zorg op de juiste plek bieden. En we kijken naar de groeiende mogelijkheden van digitale zorg en zorg op afstand. Dat alles hebben we samengebracht in onze integrale investeringsstrategie, waarmee we een doorkijk hebben naar 2030. We weten waar we heen willen en waar we op inzetten en zijn daar inmiddels druk mee bezig. Zo kunnen we de komende decennia duurzame zorg bieden voor een gezonde toekomst.’
Het traditionele ziekenhuis waar alle zorg wordt geboden verdwijnt op termijn dus?
‘In zeker zin wel. We hebben onze huisvestingstrategie bewust afgeleid van onze zorgstrategie en hebben nadrukkelijk gekeken naar de opbouw van ons verzorgingsgebied. Hoe ziet de leeftijdsopbouw rondom onze locaties eruit en wat zijn de demografische ontwikkelingen? Aan de hand van die parameters zijn we vervolgens gaan kijken naar de specifieke zorgbehoeftes in ons verzorgingsgebied en daar passen we ons aanbod per locatie op aan. Zo kunnen we door te specialiseren belangrijke stappen zetten in het terugdringen van het aantal vierkante meters en het verduurzamen van onze gebouwen en processen.’
Verduurzamen door af te slanken?
‘Ja, daar valt veel winst te behalen. Met het terugdringen van het aantal vierkante meters kun je in korte tijd grote stappen zetten. Vandaar dat we delen van onze portefeuille in Velp, Zevenaar en Arnhem afstoten en een deel van onze activiteiten overbrengen naar het nieuwe ziekenhuis in Elst dat momenteel gebouwd wordt. Daarmee gaan we van 27.000 m2 oudbouw naar 12.500 m2 nieuwbouw. Dat betekent dat we in één klap een enorme verduurzamingsslag realiseren.’
Nieuwbouw biedt uiteraard kansen.
Welke kansen zagen jullie voor het nieuwe ziekenhuis in Elst?
‘Het ziekenhuis in Elst wordt een hypermodern ziekenhuis. All-electric en op weg naar CO2-neutraal. Alle zorg wordt er geboden in een dagsetting; het wordt een ziekenhuis zonder bedden. Dat heeft uiteraard grote invloed op de processen en de manier waarop we het inrichten. De werkprocessen en patiëntreizen zijn opnieuw vormgegeven en worden digitaal ondersteund waar mogelijk. Tegelijkertijd zorgen we voor een warme ontvangst en ‘Rijnstate-gezicht’. Ook passen we op de nieuwe locatie nieuwe technieken toe op gebied van energievoorziening en ruimtegebruik. Zo monitoren we het gebruik van ruimten en passen daar het schoonmaakprogramma op aan. En we maken gebruik van een zeer innovatieve waterstofenergiebank waarmee we zelfvoorzienend worden qua elektriciteit.’
Een waterstofenergiebank? Hoe werkt deze techniek?
‘Rijnstate Elst wordt het eerste ziekenhuis in Europa dat gebruikmaakt van waterstof als energiebank. In deze waterstofenergiebank slaan we elektriciteit op die we niet gebruiken maar wel opwekken met ons zonneveld van 2.300 m2. Vooral in de weekenden en avonduren zullen we veel overschot aan elektriciteit hebben. Dat overschot kunnen we met dit systeem omzetten in waterstof. Bij piekbehoeften kunnen we de waterstof vervolgens weer omzetten in elektrische energie. Zo kunnen we overtollige elektriciteit seizoensgebonden opslaan. En de warmte die vrijkomt bij het omzetten van waterstof in elektriciteit, kan weer gebruikt worden om het gebouw te verwarmen. Op die manier slaan we twee vliegen in een klap.’
Rijnstate Elst wordt het eerste ziekenhuis in Europa dat gebruikmaakt van waterstof als energiebank’
Dat klinkt veelbelovend. Dit systeem gaan jullie vaker toepassen bij nieuwbouw?
‘Dat valt nog te bezien. We hebben hiermee voor een uniek systeem gekozen. Het is zeker geen ‘one size fits all’-oplossing. De keuze voor een waterstofenergiebank heeft alles te maken met de energiebehoefte die je hebt, de openingstijden van je ziekenhuis en de staat van het gebouw. In Elst vielen alle puzzelstukjes in elkaar, maar op andere locaties zullen we waarschijnlijk weer andere keuzes maken. Het is wel zo dat dit soort ontwikkelingen interessant kunnen zijn voor ons. En de techniek staat ook niet stil. Opbrengsten zullen in de toekomst alleen nog maar verder stijgen. Zo gaan we het waterstofsysteem in Elst verder doorontwikkelen met gebruik van Artificial Intelligence. Het wordt een slim systeem dat met data over seizoenspatronen en weersvoorspellingen nog effectiever wordt door zogenoemde piekshaving van het elektriciteitsnet. Op termijn willen we zelfs aansluiten bij een Smart Energy Grid, een lokaal energienetwerk dat vraag en aanbod van duurzame energie aan elkaar knoopt.’
Welke andere verduurzamingsambities hebben jullie?
‘We kijken naar de mogelijkheden van e-health en digitale zorg op afstand. Consulten kunnen dan steeds vaker digitaal worden afgehandeld en er kan meer gebruikgemaakt worden van thuismonitoring. Daarbij zoeken we naar netwerkoplossingen in de zorgketen. Meer en betere samenwerking met huisartsen, thuiszorg en andere zorginstellingen dus. Zo willen we de zorg in de volle breedte doorontwikkelen met al onze partners. Daarnaast willen we nog meer inzetten op circulariteit en het hergebruik van materialen. En we kijken naar het terugdringen van afvalstromen, naar het verduurzamen van ons wagenpark en naar duurzame voedingsconcepten.’
Drukke tijden dus. Hebben jullie ook nog nieuwbouwplannen de komende jaren?
‘Zeker. We werken aan een masterplan voor de locatie Arnhem. Maar eerst gaan we het ziekenhuis in Elst openen in de zomer van 2023. Dat wordt ons nieuwe paradepaardje. Veel kennis die we daar bij de bouw hebben opgedaan zullen we ook bij andere projecten toepassen. Stap voor stap worden onze gebouwen steeds slimmer en duurzamer.’
___
Willem-Jan Hanegraaf is sinds 2014 werkzaam als programmadirecteur en manager van het Vastgoedbedrijf en Facilitair bedrijf bij Rijnstate. In deze functie is hij onder meer verantwoordelijk voor het integraal vernieuwingsprogramma Rijnstate.