juni 2018 25
COLUMN
Er worden gebouwen gerealiseerd die in
de markt bekend staan als ‘circulair, zoals
de tijdelijke rechtbank in Amsterdam, het
stadskantoor in Venlo en het hoofdkantoor
van Alliander in Arnhem. Circulariteit is geen
vastomlijnd en zeker geen juridisch begrip.
WETTEN IN DE WEG EN PRAKTISCHE
BEZWAREN
Publiekrechtelijke opdrachtgevers weten
inmiddels wel wat de minimale eisen zijn op
basis van het Bouwbesluit 2012. Per 1 januari
2019 moeten nieuwe gebouwen, waarvan
de overheid eigenaar is en waarin overheidsinstanties
zijn gevestigd Bijna Energie
Neutraal (BENG) worden gerealiseerd.
Voor alle overige is die datum 31 december
2020. Ook moet een milieuprestatieberekening
bij de aanvraag omgevingsvergunning
worden overgelegd. Per 1 januari 2018 is
daaraan een minimum grenswaarde van ten
hoogste 1 gekoppeld. Maar publiekrechtelijke
opdrachtgevers die verder willen gaan
lopen tegen wettelijke bezwaren op. In verband
met de zeer beperkte ruimte beperk ik
mij tot één belangrijke.
Artikel 122 Woningwet verbiedt gemeenten
rechtshandelingen naar burgerlijk recht
te verrichten ten aanzien van onderwerpen
waarin het Bouwbesluit reeds voorziet
op het gebied van veiligheid, gezondheid,
bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu.
Hierdoor is het voor gemeenten doorgaans
niet mogelijk om in het bestemmingsplan
of een ander ruimtelijk besluit of via het privaatrechtelijke
spoor verdergaande maatregelen
of technische eisen op te leggen met
betrekking tot circulair bouwen. Volgens
de huidige rechtspraak en literatuur is dit
alleen mogelijk indien sprake is van gelijkwaardigheid
tussen de gemeente en de private
partijen. In aanbestedingen kunnen de
verschillende instrumenten, certificeringen
en dergelijke meegenomen worden. Alleen
moet opgelet worden hoe een en ander in
de uitgifteovereenkomsten te verwoorden.
Alexandra Boot
is partner bij Boot
Advocaten en
co-founder van Blue
Building Institute.
Ze is ruim 28 jaar
gespecialiseerd in
bouw- en vastgoed
en aanbestedingsrecht.
Sedert 6 jaar is
zij tevens actief in het
energierecht. Alexandra
bekleedt diverse
nevenposities onder
meer als docent en
toezichthouder en
is vaste columnist
bij diverse landelijke
media.
Circulair bouwen
Er zijn nog andere wetten en regels te noemen
waarmee circulair bouwen mogelijk
wordt belemmerd of ten minste niet wordt
aangemoedigd: denk aan de regelgeving
omtrent leges, subsidies/financiering, kostenverhaal,
en de privacy regelgeving. Naar
verwachting zal in 2021 de Omgevingswet
in werking treden. Vooralsnog lijkt daardoor
niet echt meer ruimte te komen voor circulair
bouwen. De uitvoeringsregelgeving (de
AMvB’s) die nu bij de Tweede Kamer liggen,
zoals het Besluit activiteiten leefomgeving
(o.a. over afvalstoffen) en het Besluit bouwwerken
leefomgeving (dit besluit vervangt
o.a. het Bouwbesluit 2012) bevatten een
met het huidige recht vergelijkbare opzet en
uitwerking.
NIEUWE MODELLEN
Om een bouwproject of een gebiedsontwikkeling
circulair te kunnen laten zijn, zal tenslotte
de benodigde systeemverandering in
samenwerking en verdienmodellen geborgd
moeten worden in diverse contracten en bijbehorende
technische documenten.
Voor de toekomst zijn contracten nodig
waarbij ontwerp, realisatie, onderhoud,
sloop en hergebruik zijn samengevoegd in
één enkele opdracht. De opdrachtnemer
moet invloed kunnen hebben op optimalisatie
van de gehele keten. Nieuwe modellen
moeten daarvoor worden ontwikkeld.
Het simpelweg aanpassen van het UAV-GC
model met bepalingen van koop en terugkoop
of doorverkoop is niet voldoende.
Sloopwerkzaamheden moeten meegenomen
worden evenals afvalbeheer en hergebruik
van grondstoffen. Ook de rechten
op intellectueel eigendom vergen aandacht
in circulaire contracten, evenals langere
looptijden en de nodige flexibiliteitsbepalingen.
Risico’s, garanties en aansprakelijkheden
komen voorts in een ander daglicht te
staan. Diverse gemeenten nemen circulariteit
mee in hun aanbestedingen, wettelijke
bezwaren of niet.