Als een van de eerste gemeenten in Nederland heeft Wageningen circulair inkopen stevig in haar inkoopbeleid verankerd. Bij de bouw van sporthal Het Binnenveld hebben ze de lat hoog gelegd en hebben ze hun circulaire ambities goeddeels kunnen waarmaken. Binnen de afgesproken termijn en binnen het beschikbare budget.
We spreken met Eddo van der Meulen en Harry Vedder. Van der Meulen heeft het project van meet af aan namens de gemeente gemanaged en Vedder vertegenwoordigt M3V, het bureau dat de aanbesteding en bouw heeft begeleid. Voorzitter Gertjan van Leeuwen van korfbalvereniging KV Wageningen is ook aangeschoven. De gemeente is weliswaar eigenaar van de sporthal, maar een kwart van de totale investering van 4,5 miljoen wordt door de korfbalvereniging opgebracht. Van der Meulen legt uit dat de gemeente de taak had om een nieuwe locatie voor het bewegingsonderwijs op basisscholen te realiseren: ‘Als we alleen dat zouden hebben gefaciliteerd, dan hadden we maar een beperkte ruimte voor kantine en kleedkamers gehad. Door bij de ontwikkeling en de realisatie van deze nieuwe accommodatie samen te werken met de plaatselijke korfbalvereniging KV Wageningen hebben we hier een topsportaccommodatie kunnen neerzetten, waarmee de sportieve ambities van onze korfbalvereniging, die net onder het eredivisieniveau speelt, ook kunnen worden waargemaakt.’
Projectteam
Gertjan van Leeuwen: ‘We beschikken nu ook over een verenigingsgebouw met state-of-the-art faciliteiten. Als hoofdhuurder mogen wij de sporthal aan derden onderverhuren. Op basis van de verwachte huur- en horeca-inkomsten hebben we een verantwoorde investeringsbegroting kunnen opstellen.’ Als locatie is gekozen voor de voormalige stadswerf aan de Marijkeweg. Eddo van der Meulen: ‘Het was een locatie met vervuilde grond die uiteraard eerst moest worden gesaneerd. Omdat de saneringskosten bij woningbouw aanzienlijk hoger zouden uitpakken, kreeg de bestemming “sport” de voorkeur. Het raadsbesluit werd in juli 2015 genomen; in oktober 2017 werd met de bouw gestart. De hal moest op 1 november 2018 worden opgeleverd. Dat was een harde deadline omdat de zaalcompetitie dan weer van start zou gaan. Bij de realisatie van dit project waren we als projectteam dus niet alleen aan een strak budget gebonden, maar ook aan een strak tijdschema. Naast de gemeente, de korfbalvereniging en M3V bestond het projectteam uit Odin Wenting als sporttechnisch adviseur die het programma van eisen heeft opgesteld en bewaakt, alsmede uit Rendemint als circulair adviesbureau.’
Marktconsultatie
‘Met betrekking tot de circulaire opgave hebben we eerst een marktconsultatie uitgevoerd. We hebben daartoe besloten omdat we vóór de openbare aanbesteding zicht wilden krijgen op wat er toen op het gebied van circulair bouwen al wel en nog niet mogelijk was. Harry Vedder: ‘We hebben onze ambities voorgelegd aan een veertigtal marktpartijen waaronder bouwers van sporthallen, maar ook leveranciers van bouwmaterialen en installatietechniek. Wat zijn op circulair gebied realistische doelstellingen? Met de antwoorden op deze centrale vraag zijn we het openbare aanbestedingsproces ingegaan. We wisten wat kon worden waargemaakt. Uit de vijf inschrijvingen die we vervolgens hebben ontvangen, hebben we er drie gevraagd om met een ontwerp te komen. Uiteindelijk durfde alleen Rots Bouw uit Aalten het aan om het circulaire pad met ons te bewandelen en alle materialen en processen op basis van een open begroting aan onze circulaire doelstellingen te toetsen. Ze hebben het project op tijd en binnen budget weten op te leveren.’
Leerzaam proces
‘Het is een leerzaam proces geweest waarbij we in onze zoektocht naar circulaire materialen heel ver zijn gegaan. Het resultaat is een toonbeeld van circulair bouwen. De sporthal rust op een plint van donker betongranulaat dat duurzaam uit restbeton is gewonnen. Veruit de meeste materialen die zijn toegepast, zijn circulair en kunnen dus weer worden hergebruikt. Dit geldt onder meer voor de stalen constructie en de verschillende houtsoorten die zijn toegepast, maar bijvoorbeeld ook voor de scheidingswanden tussen de kleedkamers die niet zijn verlijmd, maar in elkaar haken. Al het hout dat je ziet, is geschroefd en niet gelakt, maar met natuurolie behandeld. Een heidense klus die door vrijwilligers van de korfbalvereniging is geklaard. We zijn uitgegaan van kale producten die zoveel mogelijk uit enkele grondstoffen bestaan, zodat ze bij hergebruik niet behoeven te worden gescheiden en daarbij dus geen energie verloren gaat. Qua energievoorziening wordt het complex zelfvoorzienend: nul-op-de-meter. Wat dit betreft doet de gemeente nog een extra investering in zonnepanelen op het dak van de hal.’
Soft Points
Eddo van der Meulen legt uit dat er soms ook concessies moesten worden gedaan: ‘Vanwege de strikte regelgeving op het gebied van hygiëne moest de betonnen vloer in de keuken met een speciale coating worden behandeld. Die bevat bepaalde stoffen die je vanuit circulair oogpunt liever niet wilt toepassen. Bij de bouw van de kleedruimten hebben we ook wat water bij de wijn moeten doen door de tegels in de natte ruimten te verlijmen. En voor de vloer in de sporthal hebben we geen circulair alternatief kunnen vinden dat voldeed aan de eisen die op het gebied van veerkracht, demping, slijtage en kosten zijn gesteld.’
We zien dat aan de achterkant van het gebouw, boven het buitenterras, over de volle breedte verticale lamellen in de gevel zijn geïntegreerd: ‘Dat zijn zogenaamde Soft Points. Ook die dragen bij aan de energievoorziening. Het zijn driehoekige, draaibare panelen die elk een andere functie vervullen. Ze kunnen als zonnepanelen of als opnamepanelen voor fijnstof dienst doen, maar ook door de gemeente, de korfbalvereniging en het bedrijfsleven als reclamepanelen worden gebruikt.’