N.a.v. verkennend onderzoek naar de ontwikkelingen rond het volledig pakket thuis (vpt) vraagt de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) de politiek keuzes te maken, bijv. ten aanzien van de aanspraak op zorg.
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de ontwikkelingen rond het volledig pakket thuis (vpt) in de sector verpleging en verzorging (V&V). In het regeerakkoord 2021-2025 staat dat meer scheiden van wonen en zorg stapsgewijs wordt ingevoerd om te stimuleren dat ouderen langer thuis blijven wonen. De inzet van het vpt als alternatief voor zorg met verblijf in een instelling zal dan toenemen. De NZa heeft op basis van wat nu bekend is uit het regeerakkoord de regering geadviseerd helder te zijn over de doelen die met scheiden van wonen en zorg beoogd worden.
Het gaat vooral om het financieel scheiden van wonen en zorg. Tegelijk kan de zorg niet zonder wonen, want je hebt wel een plek nodig om die zorg uit te voeren, stelt Martijn van Eckeveld, manager langdurige zorg. Om de zorg toegankelijk te houden, vindt de NZa het belangrijk dat er regievoering is op voldoende aanbod van woningen voor ouderen met een zorgvraag. “Daar zit de achtergrond van deze aanbeveling: je kunt wonen niet helemaal los laten.”
Randvoorwaarden
“Het scheiden van wonen en zorg is een instrument dat op zich best kan bijdragen aan passende zorg, maar je moet wel goed nadenken over de randvoorwaarden”, stelt hij. “Als je wonen uit de zorg haalt, is er meer keuzevrijheid. Maar als je het eigenaarschap van het vraagstuk bij zorgaanbieders en zorgkantoren weghaalt, dan moeten gemeenten en woningcorporaties wel de verantwoordelijkheid voelen om die rol over te nemen. Zorg en bouwen moeten in de regio echt bij elkaar worden gebracht om ervoor te zorgen dat dat matcht.”
Volgens Evelien Gevers, senior beleidsmedewerker en projectleider van het onderzoek, biedt het scheiden van wonen en zorg voor sommige groepen mooie kansen. “Als je je hele leven voor je pensioen hebt gespaard en je kunt als je oud wordt precies zo wonen zoals je dat altijd voor je zag, dan is dat prachtig. We hebben een zorgaanbieder gesproken die zich richt op het ontwikkelen van luxe woningen in een kleinschalig wooninitiatief. Maar dat soort woon-zorgvormen zijn niet toegankelijk voor mensen met een kleinere portemonnee.”
Toegang tot zorg
“Tegelijk zien we dat zorgkantoren nieuwe aanbieders in sommige gevallen alleen maar willen aannemen met vpt, omdat dat goedkoper is en gemakkelijker is om op te schalen. Als je dat allemaal bij elkaar brengt, zou dat er wel eens toe kunnen leiden dat mensen die wat minder te besteden hebben minder keuzemogelijkheden hebben om aan goede zorg te komen.” De NZa vindt het belangrijk dat ook voor groepen die minder zelfredzaam of vermogend zijn de toegang tot zorg overeind blijft.
In het regeerakkoord wordt een besparing van 1,2 miljard ingeboekt die over dertig jaar bereikt zou moeten zijn. Gevers: “Wij roepen VWS op om duidelijk te maken wat het belangrijkste doel is: moet de bezuiniging gehaald worden en is langer thuis wonen het middel? Óf is langer thuis wonen het doel en wat is er dan voor nodig om dat doel te bereiken? De vraag die wij stellen is: waarop moet gestuurd worden de komende tijd? Wij zijn nog in afwachting van de brief van de minister waarin de beleidsvoornemens verder zijn uitgewerkt.”
Rangorde
De NZa pleit er volgens Van Eckeveld voor om een rangorde aan te geven, welk doel is het belangrijkste. “Om goed te monitoren of we goed op weg zijn en we ons doel bereiken, wil je graag heldere doelstellingen hebben. Soms kunnen doelstellingen ook een klein beetje conflicteren, dan wil je weten welke doelstelling het belangrijkste is. Als het alleen om bezuinigingen gaat, wil je bijvoorbeeld niet dat de tarieven van het vpt te hoog worden, want je wilt juist bezuinigen. Maar als je de alternatieve woonvormen een impuls wil geven, dan is het wat minder erg als het vpt duurder wordt. Meer duidelijkheid hierover is belangrijk voor alle partijen die hierin een rol spelen, ook voor zorgkantoren die het vpt moeten inkopen.”
De NZa roept de vraag op of de zorg thuis wel doelmatiger te organiseren is dan in een instelling. Daar moet volgens Gevers onderzoek naar worden gedaan. “Als je mensen zelf zaken laat betalen, dan haal je het uit de doelmatigheidsdiscussie over hoe publiek geld wordt ingezet. Je kunt bijvoorbeeld kijken of mensen meer mantelzorg moeten inschakelen of zelf aanpassingen aan hun woning moeten betalen. Daarin moet de politiek nog veel keuzes maken.” Er zijn veel vraagstukken waarin de NZa een rol kan spelen.
Doelmatigheid
In het onderzoek heeft de NZa de verschijningsvormen van het scheiden van wonen en zorg die er al bestaan in kaart gebracht. Van Eckeveld: “De opvattingen verschillen best wel over wat het beste past en dat kan ook lokaal verschillen: op het platteland is dat weer anders dan in de stad. Het is belangrijk om op tijd na te denken over wat het meest doelmatig is en wat het meest bijdraagt aan de organiseerbaarheid. Want als je mensen langer thuis wil laten wonen met een vpt, dan zal er ook meer gereisd moeten worden door de zorg. Dat gebeurt nu ook met de wijkverpleging, maar als het om een complexe zorgvraag gaat, die niet voor niets in het vpt zit, dan moet je op een gegeven moment afwegen: is dat wel het meest doelmatig en doen we dat wel slim. We vinden het wel een belangrijke vraag omdat je op tijd keuzes moet maken, juist omdat het personeelstekort zo’n belangrijk thema is.”