Het onderwijsveld wacht een enorme uitdaging de komende jaren. Duizenden schoolgebouwen moeten verduurzaamd worden vanwege het Klimaatakkoord. Maar hoe kunnen gemeenten en schoolbesturen de vergaande ambities uit dit akkoord concretiseren? Waar moeten ze beginnen en wat wordt er van hen verwacht? Het programma Scholen op Koers naar 2030 van Ruimte-OK helpt hierbij.
Kenniscentrum Ruimte-OK gaat binnen het Kennis- en Innovatieplatform Maatschappelijk Vastgoed aan de slag met de verduurzamingsopgave voor de sector onderwijs. Om dit handen en voeten te geven is het programma Scholen op Koers naar 2030 ontwikkeld. De focus ligt hierbij op de integrale aanpak waarin de kwaliteit van huisvesting en onderwijsinhoudelijke ontwikkelingen meegenomen worden. ‘De uitdagingen die er liggen zijn enorm’, stelt Marco van Zandwijk van Ruimte-OK. ‘Het is daarom zaak dat we onderwijsgebouwen gaan verduurzamen vanuit een integrale en meerjarige aanpak. We moeten hierbij bewust kiezen voor een planmatige aanpak met alle betrokken partijen. Nu wordt er nog te veel ad hoc geïnvesteerd in suboptimale deeloplossingen. Een bovenliggend plan ontbreekt. Om scholen en gemeenten in dit proces te begeleiden is een vraaggestuurde ondersteuningsfunctie ingericht.’
Inzicht krijgen in de opgave
Het verduurzamingsprogramma van Ruimte-OK ondersteunt schoolbesturen in het PO, VO en gemeenten. Het programma kent een collectieve en individuele aanpak. Van Zandwijk: ‘Het doel is om scholen en gemeenten via startbijeenkomsten en vervolggesprekken te helpen inzicht te krijgen in de bredere opgave die er ligt. Het helpt hierbij om praktijkervaringen die elders zijn opgedaan te delen. Zo leren partijen dat ze de opgave ook anders kunnen benaderen als het gaat om bijvoorbeeld financieren of aanbesteden.’
Na een startbijeenkomst weten scholen en gemeenten wat hun totale opgave inhoudt, hoe ze hier samen in verder komen en wat ze nodig hebben om met de verduurzamingsopgave aan de slag te gaan. ‘We maken een vertaling van het landelijke Klimaatakkoord naar lokaal, gemeentelijk niveau en verwerken dat in een handzaam koersdocument dat voor alle partijen in één oogopslag de lokale opgave in beeld brengt.’ Het programma maakt gebruik van instrumenten waarmee de sector al bekend is. Denk aan het Integraal Huisvestings Plan, het Kwaliteitskader Huisvesting, de Beslisboom Verduurzaming Scholen of de Tool waarmee het CO2-reductiepad inzichtelijk te maken is.
Een gestructureerde aanpak
Veel gemeenten werken al langer aan verduurzaming van maatschappelijk vastgoed. Toch weet Van Zandwijk uit ervaring dat het in sommige gevallen aan inzicht en de juiste knowhow ontbreekt en dat er niet altijd sprake is van een collectieve en integrale planmatige aanpak. ‘De opgave waarvoor gemeenten en schoolbesturen zich gesteld zien, is natuurlijk niet nieuw’, stelt Van Zandwijk. ‘Voor veel gemeenten is deze op hoofdlijnen vergelijkbaar. Afgelopen najaar stuurde minister Ollongren alle schoolbesturen een brief met een vergelijkbare boodschap om te komen tot een integrale aanpak. Het is nu dan ook het moment om hier gezamenlijk mee aan de slag te gaan.’
Ruimte-OK werkt met een kleine groep vaste medewerkers die projectmatig opereren. Het team bestaat voornamelijk uit specialisten op het gebied van verduurzaming en onderwijs. Vaste gezichten hierbij zijn Wim Lengkeek, Marco van Zandwijk, Jeroen Paas en Marion Breg. Van Zandwijk: ‘Maar we zetten ook experts in die zich verwant voelen aan onze missie en werkwijze; mensen die veel praktijkkennis in huis hebben. Daarnaast zoeken we inhoudelijke aansluiting bij bijeenkomsten en cursussen. Zo werken we mee aan de Masterclasses Integraal Huisvestings Plan die IVVD organiseert.’
Samenwerking is cruciaal
Van Zandwijk heeft er alle vertrouwen in dat de verduurzamingsuitdaging die er ligt, op een goede manier wordt opgepakt door schoolbesturen en gemeenten. Zo zijn er al de nodige voorbeelden van gemeenten waar breed gedragen IHP’s zijn opgesteld met veel aandacht voor verduurzaming. ‘Gemeenten als Woerden, Venlo, Zutphen, Lingewaard en Enschede hebben de laatste jaren laten zien dat het kan’, stelt Van Zandwijk. ‘Cruciale succesfactor bij al deze trajecten is de goede samenwerking tussen de betrokken partijen. Gemeenten en schoolbesturen hebben er samen hun koers gevonden naar duurzame schoolgebouwen.’
| STARTBIJEENKOMSTEN Tijdens de startbijeenkomsten van Ruimte-OK wordt ingezoomd op de Sectorale Routekaart verduurzaming onderwijs. Experts maken daarbij de vertaling van de landelijke opgave naar de lokale opgave. U wordt geïnformeerd over beschikbare ondersteuning die lokaal kan worden ingezet. Gemeenten en schoolbesturen worden geholpen om de eigen route uit te stippelen vanuit het startpunt van de gemeente en kunnen zich aanmelden via www.scholenopkoers.nlTWEEDAAGSE TRAINING Verduurzaming Onderwijsvastgoed NIEUW – U leert het uitdagende en complexe verduurzamingsvraagstuk van uw onderwijsvastgoed vorm te geven en vooral uit te voeren. In vier dagdelen doorloopt u verschillende aspecten waaraan het vraagstuk raakt: strategie, samenwerking, financiën en techniek. Geef u op via ivvd.nl/agenda/trainingMASTERCLASS Verdieping Integraal Huisvestings Plan Eenendertig deelnemers van 16 gemeenten en 7 onderwijsinstellingen waren onlangs aanwezig bij de eerste Masterclass: Verdieping Integraal Huisvestings Plan. Er werd ingegaan op vragen als: Uit welke onderdelen moet een IHP bestaan? Hoe verhoudt een IHP zich tot de verordening? Waar liggen de grenzen? Hoe kun je omgegaan met de verduurzaming van de schoolgebouwen? Welke kwaliteit spreek je af? Tanja van Nes (PO-Raad) nam de actuele ontwikkelingen in beleid en wetgeving door. Max Hoefeijzers (Kwartiermasters) voorzag in de benodigde verdieping om via partnerschap de gezamenlijke opgave gerealiseerd te krijgen. Marco van Zandwijk (Ruimte-OK) sprak o.a. over het slim combineren van geldstromen. De volgende Masterclass IHP is in de tweede helft van dit jaar. Meer info op ivvd.nl/agenda/ihp |