Particuliere ouderenzorg: kans of bedreiging?

| Door IVVD

Kleinschalige particuliere woonzorgvoorzieningen zijn aan een sterke opmars bezig. Zijn reguliere zorgvoorzieningen, gemeenten en woningcorporaties voorbereid op het nieuwe zorglandschap dat zich hierdoor aftekent? En zijn zij bereid mee te bewegen of blijft het oude systeem het adagium?

De stijging van de gemiddelde leeftijd van de bevolking is een van de belangrijkste oorzaken van de toenemende vraag naar ouderenzorg. In Nederland is daarbij sprake van een zogenoemde ‘dubbele vergrijzing’ omdat de babyboomgeneratie de komende jaren pensioengerechtigd wordt en de levensverwachting fors hoger is. Het aantal 65-plussers neemt tussen 2018 en 2050 toe van 3,3 miljoen naar 4,7 miljoen, terwijl de totale bevolking in dezelfde periode naar verwachting groeit met ruim 1,3 miljoen (CBS, 2019). Deze vergrijzing heeft invloed op de belangrijkste doelgroep voor particuliere woonzorgvoorzieningen: mensen met een zware vorm van dementie. Tussen 2020 en 2050 neemt naar verwachting het aantal mensen met dementie toe van 280.000 naar 620.000 (Alzheimer Nederland, 2019).

Opkomst particuliere woonzorg
Door verandering in beleid, indicatiestelling en de manier van bekostiging in de zorg, is er de afgelopen jaren meer keuzevrijheid gekomen in hoe, waar en wanneer iemand zorg wil ontvangen. Dit geldt óók voor zware verpleeghuiszorg. Particuliere woonzorgvoorzieningen spelen hier gericht op in. De meeste particuliere woonzorgvoorzieningen richten zich op ouderen met een zware zorgvraag in de laatste fase van hun leven. Inmiddels zijn ruim 375 particuliere woonzorgvoorzieningen operationeel (Zorgkaart Nederland, 2019), die gezamenlijk goed zijn voor meer dan 7.000 verpleeghuisbedden. Circa tien zorgondernemers exploiteren gezamenlijk het leeuwendeel van deze locaties.

Bij verblijf in een particuliere woonzorgvoorziening betaalt de bewoner naast de wettelijke bijdrage aan het CAK, ook een all-invergoeding aan de particuliere woonzorgvoorziening. Deze vergoeding varieert globaal tussen de 850 en 7.500 euro per bewoner per maand. In algemene zin geldt dat de hoogte van de vergoeding afhangt van de beschikbare oppervlakte, exclusiviteit en kwaliteit van het zorgconcept. Hoewel de extra private vergoeding zeker financiële ruimte geeft, blijft het ook voor particuliere woonzorgvoorzieningen scherp aan de wind varen.

Welke uitdagingen staan de stakeholders te wachten?
Zowel de vergrijzing als de opkomst van particuliere woonzorgvoorzieningen hebben invloed op beleidskeuzes van reguliere zorginstellingen, gemeenten en woningcorporaties.
Reguliere zorginstellingen krijgen te maken met concurrentie die impact heeft op onder meer de keuze voor doelgroepen, opzet en inrichting van gebouwen, personeelsinzet, bestuurlijke wendbaarheid en ondernemerschap. Veel reguliere zorginstellingen zijn nu nog terughoudend in het meebewegen met de klantvraag. Aafje is een van de eerste reguliere zorginstellingen die met het lanceren van twee franchiseformules voor alternatieve zorgconcepten, dit patroon doorbreekt. Wie volgt?

Voor gemeentes betekent het dat zij de ruimtelijke wensen van kleinschalige woonzorgdienstverlening moeten gaan verwerken in hun ruimtelijke plannen. Grote percelen met een maatschappelijke bestemming voor 10.000 m2 verzorgingshuis zijn achterhaald. De sector vraagt om in wijken verspreide kleinschalige locaties van circa 2.000 m2. Zijn gemeenten flexibel genoeg om rekening te houden met de keuzevrijheid van zorg en kleinschaligheid bij het vaststellen van hun ruimtelijke ordeningsplannen?

Tot slot is de lokaal verankerde en door de overheid gereguleerde woningcorporatie de traditionele vastgoedpartner van de reguliere zorg­instelling. Voor landelijk opererende woonzorgconcepten zal de corporatie daarom niet de vastgoedpartner zijn. Maar net als reguliere zorginstellingen zullen ook corporaties de ontwikkelingen moeten monitoren en hun zorgvastgoedstrategie bijsturen. Een verouderd verpleeghuis waarvan de huur wordt opgezegd is lang niet altijd de perfecte herontwikkelingslocatie voor een vernieuwend zorgconcept of een nieuwe woonwijk. Voert iedere corporatie jaarlijks strategisch overleg met de belangrijkste huurders over de ontwikkelingen in de zorg?

De toekomst
De traditionele op sociale gelijkheid gestoelde eenheidsworst van reguliere verpleeghuizen zonder keuzevrijheid staat al langere tijd onder druk en vindt toenemende concurrentie van het particuliere woonzorgsegment met keuzevrijheid. Opmerkelijk is dat, als gevolg van de sterke ontwikkeling van de vergrijzing, de concurrentie nog nauwelijks wordt gevoeld in de exploitatie van reguliere verpleeghuizen. Maar het particuliere woonzorgsegment is nog maar net aan zijn opmars begonnen. Reguliere verpleeghuizen zullen absoluut bestaansrecht blijven houden, zeker voor ouderen met beperkte financiële middelen. Toch is de verwachting dat, net als in de woningmarkt, een breed pallet aan woonzorgvoorzieningen zal ontstaan. En als de verdeling van de woningmarkt (57% koopwoningen, 29% corporatiewoningen, 14% overige verhuurders) een opmaat is naar de verdeling van het toekomstige woonzorgspectrum, is een transitie over de volle breedte noodzakelijk. Een sterke groei van particuliere woonzorgconcepten zal het gevolg zijn, hetgeen uiteindelijk ten koste zal gaan van de reguliere sector. Tenminste, als die sector geen aanpassingen doet in de huidige strategie.

De Woh!-factor
Feddo Bosveld heeft in het kader van zijn scriptieonderzoek Markthuur particuliere woonzorgvoorzieningen. De Wow!-factor overtreft theorie en praktijk de definitie van particuliere woonzorg geformuleerd:
‘Woonzorgvoorziening, vaak kleinschalig, met 24-uurszorg voor bewoners met een hoge zorgvraag. De basiszorg wordt vergoed vanuit de Wet Langdurige Zorg, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en/of de ZorgVerzekeringsWet. Bewoners betalen daarnaast aan de zorgexploitant een all-invergoeding voor woonruimte en hoogwaardige services met aanvullende zorg- en welzijnsdiensten.’Interesse in de scriptie? Stuur even een berichtje aan feddo.bosveld@cushwake.com. We zorgen ervoor dat u de digitale versie van de scriptie ontvangt.

Feddo Bosveld is associate bij vastgoedadviseur Cushman & Wakefield en gespecialiseerd in advisering aan de publieke sector met in het bijzonder het segment zorgvastgoed.