Als iets absoluut moet gebeuren zoals de energietansitie, dan gaat het ook gebeuren. Alleen de prijs, in dit geval de rente, is dan de variabele waar het over gaat.
De wereld van rente en inflatie staat ineens op zijn kop, enerzijds door de (na)effecten van corona op de wereldwijde economie en anderzijds door het binnenvallen van Rusland in Oekraïne. Dit komt op een moment dat de energietransitie urgenter is dan ooit en er een enorme behoefte is aan geld om die te financieren. De stijgende rente start de zoektocht naar gunstige financieringscondities.
De rente is in een opwaartse beweging gebracht door een ‘perfect storm’ in inflatie. Energie- en grondstofprijzen stijgen. Voedselprijzen stijgen en door de krapte op de arbeidsmarkt nemen ook de lonen toe. Een loon/prijsspiraal is ineens een reële mogelijkheid. Hebben wij ons laten verrassen door te denken dat de lage rente een blijvertje zou zijn? De tienjaars rente in de Verenigde Staten ligt op moment van schrijven al op zo’n 3%. Gaan wij dat niveau in Nederland ook zien? Het leven bestaat uit pieken en dalen, ook economisch. Vanuit een historisch perspectief is zo’n niveau niet eens zo hoog, maar komend uit een periode van negatieve rente voelt dat wel zo. Zelfs nog hogere renteniveaus zijn denkbaar als de inflatie hardnekkig blijkt te zijn. De president van de centrale bank in de VS bevestigt dat.
Versnelling energietransitie
De energietransitie heeft nog meer aan urgentie gewonnen door de oorlog in Oekraïne en de daaraan verbonden afhankelijkheid die Europa heeft van Russische olie en aardgas. Europa wil deze afhankelijkheid deels door versnelling van de energietransitie snel afbouwen. Bovendien werd recent bekend dat de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) in een jaarlijkse klimaatupdate berekende dat de kans fors is toegenomen dat de aarde in de jaren vóór 2027 al minstens 1,5 graden Celsius warmer zal zijn dan voor het industriële tijdperk. De urgentie om van fossiele brandstoffen af te komen wordt daarmee nog eens flink onderstreept. Het is duidelijk dat, linksom of rechtsom, niet aan een versnelling van de energietransitie valt te ontkomen. Dat is een kapitaalintensief proces. De financiering leek goedkoop met de extreem lage rentes van de laatste jaren, maar daar is nu verandering in gekomen.
Linksom of rechtsom, aan een versnelling van de energietransitie valt niet te ontkomen
Financieringsopties
Als iets absoluut moet gebeuren, dan gaat het ook gebeuren. Alleen de prijs, in dit geval de rente, is dan de variabele waar het over gaat. Europese overheden kunnen de versnelling van de energietransitie faciliteren. Enerzijds met subsidies op de benodigde investeringen, waardoor de investering en daarmee de financiering lager uitvalt. Anderzijds is er de mogelijkheid de financieringskosten te drukken met rentesubsidies op het geleende geld. De Europese Unie heeft met de Europese Investeringsbank haar eigen bank. Deze bank werd de laatste jaren al steeds meer gepositioneerd als klimaatbank. Daarover verderop meer. Bij commerciële banken zijn er nu al forse rentekortingen te krijgen als voldaan wordt aan bepaalde voorwaarden. Deze banken kijken dan naar de kredietwaardigheid van de onderneming of de organisatie die de lening aangaat. Een officiële kredietrating kan daarbij helpen. Een andere route is de ‘impactlening’, zoals de Rabobank die noemt. De bank verlangt dan onafhankelijk bewijs omtrent de impact die de lening heeft.
Impactlening
Zoals al aangegeven verschaft de Rabobank de impactlening. Andere banken zullen vergelijkbare leningen hebben. Voor de impactlening heeft de organisatie of onderneming die de lening aanvraagt een GPR Gebouw-certificaat nodig. De bank geeft dan een rentekorting en deze kan fors oplopen. Met een GPR Gebouw-certificaat wordt officieel de duurzaamheid van een gebouw of gebouwontwerp aangetoond. Een GPR Gebouw-berekening maakt de duurzaamheid van een gebouw meetbaar. Met een GPR Gebouw-certificaat kan bovendien een beroep worden gedaan op de Milieu-investeringsaftrek (MIA).
GPR Gebouw-certificaat
GPR is in Nederland de meest gebruikte software die de duurzaamheid van gebouwen meetbaar en bespreekbaar maakt. Ontstaan uit een uitgesproken visie op duurzaam bouwen: creëer een zo hoog mogelijke kwaliteit met een zo laag mogelijke milieubelasting. GPR is prestatiegericht, werkt snel en efficiënt en is geschikt voor beleid en voor realisatie van projecten. Duurzaamheid wordt in GPR-software zichtbaar in vijf thema’s: Energie, Milieu, Gezondheid, Gebruikskwaliteit en Toekomstwaarde. Per thema verschijnt een waardering op een schaal van 1 tot 10. In een eerder nummer van Vastgoedsturing schreven wij al over deze GPR-software.
Met een GPR Gebouw-certificaat wordt de duurzaamheid van een gebouw of een gebouwontwerp officieel aangetoond
Kredietrating
Een kredietrating is een inschatting van het kredietrisico van een organisatie. Een ratingbureau onderzoekt in welke mate de rente en de aflossing van de lening tijdig terugbetaald zal worden. Het resultaat van dat onderzoek is een kredietscore met letters of cijfers. Hoe hoger de kredietrating, hoe kredietwaardiger een organisatie is en hoe gunstiger de voorwaarden voor het aantrekken van leningen zijn. Met zo’n kredietrating kan direct op de kapitaalmarkt, bijvoorbeeld bij pensioenfondsen, een lening worden afgesloten. Het fenomeen kredietrating heeft de laatste jaren zijn weg gevonden naar de Nederlandse zorgsector. Meerdere ziekenhuizen en andere zorginstellingen hebben zich de laatste jaren laten beoordelen door een onafhankelijke kredietbeoordelaar. Zo profiteerden zij van gunstige leencondities en een ruimere beschikbaarheid van financiering op de kapitaalmarkt. EY produceerde een rapport waarin ook voor de onderwijssector die mogelijkheden in kaart worden gebracht.
Het fenomeen kredietrating heeft zijn weg naar de Nederlandse zorgsector gevonden
Kredietratings in de onderwijssector?
Een kredietrating kan onderwijsinstellingen ondersteunen bij het aanboren van nieuwe financieringsbronnen. Door de interesse van nieuwe financiers te wekken, ontstaat mogelijk een goed alternatief voor de huidige manier van financieren. Het aantrekken van financiering bij andere partijen dan banken en de schatkist komt nog beperkt voor in het middelbaar en hoger onderwijs. Institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, zijn juist op zoek naar maatschappelijk relevante beleggingsmogelijkheden en investeringen. Een kredietrating opent die mogelijkheid. EY heeft hierover een rapport geschreven.
Europese investeringsbank is de klimaatbank van de EU
De Europese Investeringsbank (EIB) is een van ’s werelds belangrijkste financiers van klimaatactie. De twintiger jaren van deze eeuw zijn van cruciaal belang voor het klimaat. Daarvoor zijn miljarden aan investeringen nodig. De EU en EIB spelen een leidende rol bij de uitvoering van het Klimaatakkoord van Parijs. De EIB financiert projecten waarmee de doelstellingen van de EU kunnen worden gerealiseerd.
De EIB is in 1958 opgericht bij het Verdrag van Rome. In tegenstelling tot traditionele banken beschikt de EIB niet over spaargelden om die weer uit te lenen, maar wordt de bank gefinancierd door leningen op de kapitaalmarkten. De EIB profiteert op de kapitaalmarkten van de beste kredietnotering, de ‘triple A’, omdat de EU garant staat. De bank kan dus tegen zeer concurrerende voorwaarden aanzienlijke geldhoeveelheden aantrekken en weer uitlenen. De Europese Investeringsbank groeit sterk in Nederland. In 2020 werd voor een recordbedrag van 3,2 miljard euro uitgeleend aan Nederlandse projecten. De meeste leningen hadden een relatie met het klimaat.
Klimaatdoelen
De EIB is de financiële instelling van de Europese Unie. Geldleningen worden verstrekt om projecten te financieren die bijdragen aan de maatschappelijke en duurzame doelen van de EU. Sinds vorig jaar profileert de EIB zich steeds nadrukkelijker als ‘klimaatbank’. De komende tien jaar heeft de EIB maar liefst 1.000 miljard euro beschikbaar voor projecten die gericht zijn op duurzaamheid en het terugbrengen van CO2-uitstoot.
Omdat de EU garant staat, profiteert de EIB van de beste kredietrating (Triple A)
Financiering grote en kleine spelers
De EIB heeft in Nederland binnen het publiek-maatschappelijk vastgoed al een aantal leningen afgesloten met woningcorporaties en zorginstellingen. Deze partijen behoren tot de grotere spelers in hun sector. De bank verschaft echter ook leningen aan fondsen die op hun beurt kleinere spelers helpen met financiering. Zo leent het Energiefonds Overijssel geld uit aan organisaties en ondernemingen in Overijssel om de energietransitie in de provincie te versnellen. Dit Fonds doet dat onder meer met geld geleend van de Europese Investeringsbank.
Versnelling energietransitie
De verwachting is dat de EIB als klimaatbank van de EU een nog grotere rol zal spelen bij de versnelling van de energietransitie. Enerzijds om snel de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen uit Rusland af te bouwen en anderzijds omdat de EU flink tempo wil maken met de energietransitie. Zoals al aangegeven heeft de bank de komende tien jaar 1.000 miljard euro beschikbaar voor projecten die gericht zijn op duurzaamheid en het terugbrengen van CO2-uitstoot. Dit bedrag zou wel eens fors hoger kunnen gaan uitvallen.
Leningen aan zorginstellingen
In 2020 sloot Tergooi Medisch Centrum een lening af voor € 70 miljoen. De financiering zal besteed worden aan de nieuwbouw van een duurzaam nieuw ziekenhuis. Het geld wordt gebruikt voor investeringen in zonnepanelen, warmtewisselaars en betere isolatie, maar ook voor digitale middelen om patiënten via videoconsult zorg aan te bieden. Patiënten hoeven daardoor niet altijd naar het ziekenhuis en zo kan Tergooi toe met een compacter gebouw.
In 2021 sloot ’s Heeren Loo als eerste in de gehandicaptenzorg een lening af van € 200 miljoen. Het geld wordt gebruikt voor investeringen op de middellange termijn en voor directe investeringen in nieuw te bouwen woningen en dagbestedingslocaties. De investeringen creëren betere zorgomstandigheden voor de bewoners en zorgen voor reductie van de CO2-uitstoot van de verschillende gebouwen van ’s Heeren Loo.
Leningen voor de woningmarkt
In 2016 stelde de EIB € 200 miljoen aan Portaal beschikbaar om een substantieel deel van zijn investeringsprogramma te realiseren, met de nadruk op het energiezuinig maken van bestaande woningen en de bouw van nieuwe energieneutrale woningen. Het past naadloos binnen de Europese doelstellingen voor stedelijke vernieuwing en duurzame gemeenschappen en daarmee binnen de doelstellingen van de EIB.
In 2017 sloot Eigen Haard een leningsovereenkomst van € 200 miljoen voor het bouwen van energiezuinige huurwoningen en het verduurzamen van bestaande woningen. Dankzij deze investeringen komen er meer energiezuinige huurwoningen beschikbaar voor gezinnen met een laag inkomen in de regio Amsterdam. Bij de verduurzaming worden technieken en materialen gebruikt die de woningen zo energiezuinig mogelijk maken.
In 2020 tekende Vesteda voor € 150 miljoen voor de verduurzaming van de bestaande woningportefeuille en verwerving van nieuwe wooncomplexen. De EIB-financiering wordt ingezet voor het verduurzamen van de bestaande woningportefeuille en voor het verwerven van nieuwe wooncomplexen om mensen met een middeninkomen een betaalbare woning te kunnen bieden.