Syntrus Achmea en Zilveren Kruis slaan de handen ineen om meer gemeenschappelijke woonvormen te realiseren voor alleenstaande senioren, zodat zij langer gelukkig en gezond zelfstandig thuis kunnen wonen. Zij werken hiervoor samen met architectenbureau Juli Ontwerp. Doel van de gezamenlijke aanpak is om gemeenten te overtuigen hiervoor meer ruimte te creëren.
In de IVVD-studio zijn Anjelica Cicilia van Syntrus Achmea, Jeroen Kemperman van Zilveren Kruis en Pim van der Ven van Juli Ontwerp samengekomen met Wim Fieggen van IVVD voor een rondetafelgesprek over het initiatief Samen Zelfstandig. Van dit gesprek is een videoregistratie (onderaan dit bericht), alsmede het onderstaand verslag.
Met welke aspecten van het scheiden van wonen en zorg hebben we nu te maken?
Jeroen: ‘Als zorgverzekeraar zien we een sterke groei van het aantal senioren en vandaaruit ook een sterke groei van de zorgvraag. Daarbinnen neemt de groep van mensen met dementie nog sterker toe. Hoe gaan we de zorg organiseren als we willen dat mensen langer thuis wonen? Dat is een grote opgave.’
Anjelica: ‘Het gaat ons daarom niet meer alleen om het realiseren van goede woningen, maar ook om de verbinding te leggen met de zorg. De steeds ouder wordende bewoners moeten in de verschillende fasen van hun leven op een juiste manier kunnen blijven wonen.’
‘Bij ontwerpen van een gebouw is het opnemen van een sociale component meer dan ooit belangrijk’
Pim: ‘Eenzaamheid is ook een steeds groter probleem aan het worden. Dat zien we bij deze doelgroep, maar ook bij verstedelijking in het algemeen. Daar komt de zorg nog bij. De vraag voor mij is daarom ook hoe je het wonen zo kan organiseren dat deze doelgroep langer gezond blijft.’
Jeroen: ‘Als je kijkt naar het totaalplaatje van gezondheid, dan gaat het echt niet meer alleen over het ontbreken van klachten, maar het gaat ook over: Ben je zelfredzaam? Hoe voel je je in je woonomgeving? Zijn er nog betekenisvolle ontmoetingen? Heb je het idee dat je er nog toe doet en dat je kan meedoen? Dat je nog zin hebt om dingen te doen? Heb je relaties die ergens over gaan?’
Anjelica: ‘Het aantal eenpersoonshuishoudens groeit enorm, niet alleen bij senioren. Het is een fenomeen dat in heel onze samenleving speelt. Bij het ontwerpen van een gebouw is het opnemen van een sociale component meer dan ooit belangrijk. Het gaat niet alleen om de vraag hoe senioren langer vitaal thuis kunnen wonen met de nodige zorg, maar we willen ook bewerkstelligen dat bewoners naar elkaar omzien. Alles draait om het sociale netwerk. We proberen met de juiste invulling van een woonproject een bijdrage te leveren aan de wijk. Wij staan voor Beleggen met Betekenis. Dat is onze visie. Met onze projecten willen we meerwaarde realiseren voor de wijk en stad.’
‘Wij hebben in het ontwerp gezocht naar een goede balans tussen privé en collectief’
Pim: ‘Het punt wat mij betreft is dat er bij het realiseren van een gebouw een balans moet komen tussen een fysiek en een sociaal plan. Dat zijn we niet zo gewend in ons vak. Dan komen heel veel aspecten naar voren waar we te lang en te vaak aan voorbij zijn gegaan. Het belangrijkste is de gebruiker, in dit geval een seniore gebruiker. Zodra we dat gaan doen, de gebruiker centraal stellen, dan komen geluk en gezondheid vanzelf mee.’
Jullie hebben met elkaar het initiatief Samen Zelfstandig ontwikkeld. Wat houdt dat in?
Jeroen: ‘De huishoudsamenstelling is totaal veranderd. Vroeger woonden er in de Jordaan, waar ik zelf woonde, 90.000 mensen. Nu wonen er nog 19.000 mensen, veel minder mensen per huishouden. In de grote steden bestaat meer dan 50% van de huishoudens uit één persoon. Dat kan overigens een heel bewuste keuze zijn. We hebben eigenlijk altijd gebouwd voor gezinnen en dat zijn veelal meer naar binnen gerichte woningen. We moeten opnieuw nadenken over de huishoudsamenstelling waar wij voor bouwen. Er moet aandacht komen voor gemeenschappelijke woonvormen met een fysiek én sociaal woonontwerp. Daarvoor moet een soort prototype komen, waarmee we naar de gemeente kunnen.’
Anjelica: ‘Zilveren Kruis, Syntrus Achmea en Vereniging Achmea hebben een gezamenlijke visie op wonen en zorg van de toekomst. Maar we willen het concreter maken, het samen met elkaar gaan uitrollen. We willen de voorbeelden gaan creëren waardoor we niet alleen op de vraag van nu een antwoord kunnen bieden, maar ook op lange termijn betrokken kunnen blijven bij het realiseren van de besproken opgave. En die opgave is gigantisch. Hoe maken we dit concreet? We hebben bedacht om een architectenselectie te organiseren om onze visie te vertalen naar een concept, met niet alleen een fysiek, maar ook met een sociaal ontwerp. Pim van de Ven met architectenbureau Juli Ontwerp is daar als winnaar uitgekomen.’
‘Wij vinden dat er aandacht moet komen voor gemeenschappelijke woonvormen met een fysiek én sociaal woonontwerp’
Pim: ‘Ik vond de uitvraag ontzettend leuk omdat er een vastgoedpartij aan tafel zit die de gebouwen wil houden en een zorgverzekeraar die baat heeft bij een gezond gebouw. De langetermijnbelangen zitten meteen aan tafel en dat is ook de hefboom om te zorgen dat het lukt. Wij hebben in het ontwerp gezocht naar een goede balans tussen privé en collectief. Ik ben niet zo’n kampeerder, maar deze zomer wel. Ik ervaarde een mooi samenspel tussen privé en collectief. In mijn camper kon ik helemaal privé zijn en op de jeu-de-boulesbaan was ik onderdeel van het collectief. De voortent zat daar tussenin, een soort schemerzone. Je bent op jezelf, maar je komt ook makkelijk in contact met iedereen die langsloopt of bij jou in de buurt is. De vroegere hofjes lijken daar in veel opzichten op. Kun je dat in de gebouwde omgeving meenemen? We hebben een buurtje gemaakt, een 3D-buurtje, want het moest gestapeld omdat het in de stad komt te staan. Hierin komen het eerder genoemde collectief, de schemerzone en privé samen. Het concept bevat 36 woningen over drie woonlagen. De buurtjes zijn ook schakelbaar tot grotere gebouwen
Jeroen: ‘Dit is een heel blij concept. Je wilt betekenisvolle omgevingen maken waar menselijk contact gemakkelijk tot stand komt. Nu betalen wij om mensen van 3 hoog achter mee te nemen naar de dagbesteding om ze dáár te vermaken. Hoe triest is dat?’
Hoe gaan we dit concept realiseren?
Anjelica: ‘Het begint met de bewustwording en het hoog op de agenda zetten. Er wordt nog te veel automatisch gekozen voor regulier wonen. Eigenlijk zou elke gemeente een woonzorgvisie moeten hebben met een duidelijk visie hoe het wonen en de zorg zich in samenhang kunnen ontwikkelen. Dan komen er vanzelf meer locaties voor dit soort concepten beschikbaar. In de samenwerking met zorginstellingen en woningcorporaties liggen er ook mogelijkheden, omdat zij ook de urgentie zien dat er wat moet gebeuren. Datzelfde geldt voor transformatieprojecten. Een aantal jaren geleden waren er nogal wat transformaties van kantoren naar wonen. Dat is min of meer gestopt in de hoogconjunctuur. Nu, na corona, het kantoor door het thuiswerken een andere invulling zal gaan krijgen, en de economie in een laagconjunctuur zit, zijn transformaties weer kansrijk.’
Pim: ‘Geldstromen gaan anders lopen dan voorheen. Een ontwikkelaar die wat wil verdienen aan het gebouw dat hij ontwikkelt, gaat uit van een ander verdienmodel dan de belegger die het lang in eigendom wil houden of de verzekeraar die minder zorgkosten heeft omdat het gebouw positieve effecten heeft op de gezondheid van de bewoner. Samenwerking zoals nu tussen een belegger en een verzekeraar, smaakt naar meer. Het langetermijnbelang van de bewoner komt dan echt centraal te staan bij de ontwikkeling van woonwijken.’
Jeroen: ‘Ik zie nu brede coalities ontstaan. Wij zitten hier ook niet voor niets met zijn allen. Verschillende belangen komen samen en daarmee ontstaan er nieuwe mogelijkheden. Ik ben hoopvol dat we beter beginnen te begrijpen hoe wij deze opgave met elkaar kunnen oppakken.’
Anjelica: ‘Wij hebben een missie met Samen Zelfstandig. We zullen er ons echt hard voor gaan maken dat dit concept niet alleen eenmalig, maar meerdere keren gerealiseerd kan worden. Als initiatiefnemers gaan we in gesprek met gemeenten en corporaties, op zoek naar locaties om dit concept verder uit te rollen. Tegelijkertijd doen we ook een oproep om met locaties te komen waar dit concept een plek kan krijgen. Gemeenten, corporaties en zorginstellingen kunnen ons hiervoor natuurlijk benaderen.’