De uitdagingen in de zorg stapelen zich op. Vergrijzing, personeelstekorten, verouderd vastgoed. Dat vraagt om meer en betere samenwerking tussen partijen en goede verbindende regiovisies voor duurzame ouderenzorg. Data-analyse speelt hierbij een cruciale rol. Met data kunnen de uitdagingen inzichtelijk gemaakt worden en komen mogelijke oplossingen in beeld.
In Friesland en Utrecht werken ouderenzorgorganisaties en het zorgkantoor samen aan een integrale aanpak voor de (ouderen)zorg. Om aan de toenemende vraag naar zorg te voldoen, zijn in beide provincies projecten gestart waarbij op een innovatieve manier wordt samengewerkt aan oplossingen voor wonen, welzijn en zorg. De twee projecten staan los van elkaar, maar kennen opmerkelijk veel overeenkomsten. Zo vormt data-analyse bij beide projecten de basis en worden beide projecten bekostigd door het Zilveren Kruis Zorgkantoor.
Jildou de Jong is projectleider Wonen en Zorg in Friesland. Aan haar de uitdaging om met alle betrokken partijen tot regionale uitvoeringsagenda’s wonen en zorg te komen. In Utrecht werkt Arnout Siegelaar aan een soortgelijke opdracht. Hij is adviseur bij BeBright en sinds 2021 projectleider van het IVVU-project Wonen en Zorg 2040. Siegelaar: ‘Onze projecten zijn een spiegelbeeld van elkaar. Er is veel overlap in onze aanpakken en de effecten daarvan. Vandaar dat we regelmatig contact hebben en kennis en ervaringen uitwisselen.’
Jildou de Jong: ‘Bij alle samenwerkende organisaties leeft sterk de behoefte om de situatie scherper in beeld te krijgen’
De Jong: ‘Goede prognoses van de zorgvraag en het zorgaanbod zijn heel belangrijk. In Friesland hebben we daarom samen met DataFryslân (zie kader onderaan de pagina) dashboards ontwikkeld die laten zien waar de grootste uitdagingen liggen. Daarnaast werken we met kaarten die een beeld geven van de lokale zorgvraag en de voorzieningen passend bij deze zorgvraag. Zo hebben we de ontwikkeling van de vraag naar thuiszorg en verpleeghuiszorg in beeld gebracht, net als de levensduur van de voorraad geclusterd wonen en intramuraal vastgoed.’
Prognoses
Ook in Utrecht vormt data-analyse de basis om tot een goede regiovisie te komen voor de zorg. Hier heeft databureau Sinfore (zie kader onderaan de pagina) de dashboards ontwikkeld. Siegelaar: ‘De opdracht is enorm, in alle regio’s. De enige manier om dit op te lossen is door goede samenwerking tussen alle betrokken partijen te organiseren. Woningcorporaties spelen hierin een belangrijke rol, net als zorg- en welzijnsorganisaties. Gemeenten moeten hierbij de regie nemen. Zo ontstaan er lokale ecosystemen waarin ook burgers een belangrijke rol spelen. We gaan echt naar een gezamenlijke opgave waarvoor we nu met alle betrokken partijen de juiste oplossingsrichtingen moeten ontwikkelen. Data en data-analyse vormen hierbij het vertrekpunt.’
Mismatch vraag en aanbod
Gupta, een onafhankelijke adviesbureau voor organisaties in de zorg, deed in Friesland onderzoek naar de te verwachten mismatch tussen de toekomstige huisvestingsvraag voor ouderenzorg en het huidige vastgoedaanbod voor deze doelgroep. De Jong: ‘In de resultaten zien we dat we in het ergste geval te maken krijgen met een verdubbeling van het aantal ouderen met een WLZ-zorgvraag. Dat aantal kan in Friesland groeien van 6500 nu naar 13.000 in 2040.’
In Utrecht is de prognose dat er een groei van 10.500 verpleeghuisplekken nodig is bij ongewijzigd beleid. En dat terwijl er een stop is gezet op de groei van verpleeghuisplekken door minister Helder (Langdurige Zorg en Sport). De vervolgvraag is volgens De Jong en Siegelaar dan ook: hoe gaan we die groei opvangen? De Jong: ‘Dat is nu de grootste uitdaging, want voor die duizenden extra inwoners met deze zware zorgvraag is niet vanzelfsprekend plaats in het verpleeghuis.’
Arnout Siegelaar: ‘De opdracht is enorm. De enige manier om dit op te lossen is door goede samenwerking te organiseren’
Complexe zorgvraag
Het streven is in Friesland en Utrecht om deze groeiende groep zo veel mogelijk in hun eigen buurt op te vangen. De omgeving kan dan veel voor deze mensen betekenen. De Jong: ‘Maar met een dergelijke complexe zorgvraag is niet iedere woning geschikt om langer thuis te blijven wonen. Samenwerkende partijen hebben daarom sterk de behoefte om de situatie scherper in beeld te krijgen. Wat is bijvoorbeeld het woningcorporatieaanbod in een dorp? Hoeveel ouderen wonen er? En welke zorgorganisaties spelen daar een grote rol? Die zaken kunnen we nu met kaarten inzichtelijk maken. We kunnen afdalen in die kaarten en inzoomen op specifieke onderdelen. De verschillende partijen kunnen vervolgens met elkaar het gesprek voeren over hoe we de zorg in de wijken en dorpen overeind kunnen houden.’
Hans van Esschoten is als Programmamanager Vastgoed van zorgorganisatie Patyna aangesloten bij het project in Friesland. Hij is ervan overtuigd dat in data de sleutel ligt voor een succesvolle transitie van het zorgvastgoed. ‘Om tot goede uitvoeringsagenda’s te komen hebben we alle partijen nodig. De data helpen enorm om alle maatschappelijke partners hierbij te betrekken. Het brengt zaken in beeld en opent de dialoog. Vanuit die gesprekken kunnen we vervolgens gaan zoeken naar mogelijke oplossingen. Die hebben we nu nog niet, maar daarin maken we inmiddels wel duidelijk stappen.’
En dat is nodig ook denkt Van Esschoten. ‘Er komt een enorme transformatie van het zorgvastgoed aan, zowel op het gebied van verduurzaming en renovatie als op het gebied van nieuwbouw. Het onderzoek van Gupta laat eens te meer zien dat in veel regio’s de huidige voorraad verpleeghuisplaatsen niet klaar is voor de toekomst. Het aanbod sluit niet aan op de vraag. De moderniseringsopgave is dan ook enorm. Daar zal aan gewerkt moeten worden.
En-en-verhaal
Siegelaar is het met Van Esschoten eens, maar maakt wel een voorbehoud. ‘We kunnen het intramurale zorgvastgoed natuurlijk niet eindeloos uitbreiden. Wel moeten we de intramurale plekken die we nu hebben behouden, verduurzamen en moderniseren. De mensen die hier wonen hebben heel specifieke zorgbehoeften en komen het meest in de knel als ze geen geschikte woonomgeving hebben. Deze groep moeten we heel scherp in het oog houden. Dat betekent dat we niet alleen meer individuele woningen moeten bouwen, maar ook intramuraal zorgvastgoed en geschikte tussenvormen. Het is echt een en-en-verhaal.’
Om in dit veranderende zorglandschap een goede regio brede toekomstvisie te ontwikkelen, zijn overzichtelijke dashboards onontbeerlijk. Alle belangrijke stakeholders hebben toegang tot de data, benadrukt De Jong. ‘Iedereen kan er gebruik van maken. Het is echt een open en transparant systeem. Zorgorganisaties en gemeenten die dieper in de data willen duiken, kunnen dat zelf en op een laagdrempelige manier doen. Dat geeft veel vertrouwen in de samenwerking.’
Hans van Esschoten: ‘Goede data-analyse maakt de besluitvorming efficiënter’
Discussies
De dashboards van DataFryslân en Sinfore hebben de discussie over wonen met zorg in beide regio’s ingrijpend veranderd. De Jong: ‘Voorheen was er veel discussie over prognoses. Iedere zorgorganisatie, woningcorporatie of gemeente kocht z’n eigen data in. Dat zorgde voor oeverloze discussies waardoor het heel moeilijk was om tot een gezamenlijk vertrekpunt te komen. Nu maken we allemaal gebruik van dezelfde data en zijn de samenwerkende partners mede-eigenaar van de data. Dat helpt enorm om de neuzen dezelfde kant op te krijgen. Het proces van de woonzorgvisie en de uitvoeringsagenda’s komt daardoor echt van de grond.’
Siegelaar: ‘Ik heb aan de hand van de data in 25 gemeenten gesprekken met alle lokale partijen. Samen genereren we oplossingsrichtingen voor de uitdagingen die er liggen. Soms op regionaal niveau, soms op gemeentelijk niveau en soms op wijkniveau. Hierbij werken we echt van grof naar fijn. Projecten moeten vervolgens ook echt gedefinieerd worden en geborgd op lokaal niveau. Als dat eenmaal is gebeurd, dan kan ik een stap terug doen. Dan is het aan de betrokken partijen om de projecten verder uit te werken.’
Inzet personeel
De data brengen volgens Van Esschoten niet alleen de knelpunten van het vastgoed helder in beeld, maar ook de problemen rond de groeiende personeelstekorten. ‘De zorg moet natuurlijk ook door iemand geleverd worden. Hoe gaan we dat regelen met de toenemende personeelstekorten en de enorme afname van mantelzorgers? We zitten in lokale ecosystemen waarin aan alle kanten tekorten zijn. Hoe kunnen we in dergelijke systemen toch zo goed mogelijk zorg bieden? Hoe kunnen we door meer samen te werken die toenemende vergrijzing het hoofd bieden? De antwoorden op deze vragen liggen volgens mij in de data verborgen. Goede data-analyse maakt de besluitvorming efficiënter. Het geld en de beschikbare mensen kunnen daardoor veel beter ingezet worden.’
Sinfore
Sinfore is ontstaan vanuit de RAVI Structuurschets Vastgoedinformatie. In 2004 zijn de data-activiteiten verzelfstandigd onder de naam Sinfore. In opdracht van het IVVU heeft Sinfore de toekomstige opgave intramurale en extramurale zorg in regio Utrecht in beeld gebracht in acht dashboards met een rapportage per gemeente.DataFryslân
DataFryslân is een community van ongeveer 1.200 Friese dataprofessionals die zich tot doel hebben gesteld om Friesland beter te besturen met data. Dit jaar voert DataFryslân diverse programmatisch data science-projecten uit. Daarnaast is DataFryslân een coöperatie van organisaties die werken in het openbaar bestuur van Fryslân. DataFryslân heeft veertien leden: waaronder de provincie, gemeenten, woningcorporaties, zorgorganisaties en onderwijs- & kennisinstellingen.