Een inclusieve samenleving begint bij zorgzame buurten. Buurten waar mensen met én zonder zorgvraag samenleven, naar elkaar omkijken en wonen in een natuurrijke omgeving. Precies dat realiseert HevoFame samen met de Nijmeegse ZZG zorggroep op het voormalig zorgterrein Dekkerswald. Zo steekt HevoFame zorg en samenleven in een nieuw jasje.
Park Dekkerswald heeft een rijke historie. Als sanatorium, en later als longcentrum, groeide Dekkerswald uit tot een landelijk begrip. In 2022 viel het doek voor het zorgterrein in de bossen tussen Nijmegen en Groesbeek. De voormalig bestuurders van het zorgterrein zagen echter al aan het begin van deze eeuw dat Dekkerswald de kwaliteiten in zich heeft om te transformeren tot een vitale, zorgzame buurt in een groene, natuurrijke omgeving.
En dus werd het afgelopen decennium een begin gemaakt met de noodzakelijke transformatie van het terrein. Samen met HevoFame en andere partners, en samen met een afvaardiging van de huidige bewoners, wordt stap voor stap een zorgzame buurt opgebouwd. Aan de hand van een goed doortimmerde gebiedsgerichte visie wordt een transformatie gemaakt van verblijf op een zorgterrein naar wonen in een zorgzame buurt.
Anneke Nijhoff, voormalig conceptontwikkelaar bij HevoFame, was vanaf het eerste uur betrokken bij de transformatie van Dekkerswald. Een uitdaging van jewelste. ‘We begonnen met twee partijen en voor we het wisten hadden we zeven tot acht belanghebbende partijen aan tafel, van gemeenten tot milieuorganisaties en van woningcorporaties tot de middenstandverenging. Het was een ingewikkelde puzzel die we met elkaar moesten leggen, te beginnen met de wijziging van de bestemming van het terrein.’
Het kostte volgens Nijhoff veel energie om de gemeente te overtuigen van hun verhaal. ‘De gemeente snapte onze wensen, maar keek met een ander perspectief naar de mogelijke transformatie. Er zijn veel gesprekken nodig geweest om de gemeente mee te krijgen. Wat heeft geholpen, is dat we niet bij de stenen zijn begonnen, maar in gesprek zijn gegaan over de vergrijzing, over de veranderende zorgvraag en de sociale infrastructuur die nodig is om de zorg met minder personeel overeind te houden.’
‘We werken aan een zorgzame buurt waarbij mensen met een ondersteuningsvraag weer onderdeel uitmaken van de gemeenschap’
Dat gezamenlijke verhaal heeft volgens Nijhoff uiteindelijk het verschil gemaakt. ‘Alle betrokken partijen hebben een eigen kijk op de ontwikkeling en eigen belangen. Het is daarom zaak om vanaf het begin samen aan dat wenkend perspectief te werken. Aan de voorkant hebben we heel helder op papier gezet wat we wilden bereiken, uitgaande van drie overkoepelende waarden. 1: Bouwen aan een inclusieve wijk met een mix van woningen. 2: De natuur in stand houden en waar mogelijk verrijken. 3: Bewoners en toekomstige bewoners onderdeel laten zijn van de gemeenschap en ze daar ook op aanspreken. Zo hebben we samen ons droombeeld vormgegeven.’
Inmiddels is de transformatie van het zorgterrein in gang gezet, maar het meeste werk moet nog beginnen. Zo wordt er de komende jaren op het groene terrein flink bijgebouwd. Naast de verschillende woonzorg-complexen die er al zijn, komen er stapsgewijs nog 400 woningen bij in verschillende prijsklassen.
Parallel aan de bouw wordt er nu al hard gewerkt aan het opzetten van sociale structuren om een inclusieve buurt te creëren. Een kwartiermaker speelt daarin een activerende en sturende rol. Nijhoff: ‘Zo wordt er gewerkt aan een zorgzame buurt waarbij een ieder die er woont weer echt onderdeel is van de gemeenschap.’
‘Elke opgave is uniek en vraagt een eigen aanpak’
De transformatie van Dekkerswald kan volgens Nijhoff als lichtend voorbeeld dienen voor soortgelijke ontwikkelingen elders in het land. ‘We kampen in Nederland met woningnood en streven naar een zorgzame samenleving, maar laten nog te vaak ontwikkelkansen op prachtige zorgterreinen liggen. Alleen in de omgeving van Nijmegen zie ik al vier zorgterreinen die deels getransformeerd kunnen worden tot zorgzame buurten. Die kansen moeten we met beide handen aanpakken. Dat vraagt aandacht en heel veel energie van verschillende partijen, maar als we dat op een goede manier oppakken, zijn de uitkomsten fantastisch.’
Werken met een blauwdruk voor het herontwikkelen van zorgterreinen is niet de oplossing, denkt Nijhoff. ‘Elke opgave is uniek en vraagt een eigen aanpak. Dit soort ontwikkelingen kun je simpelweg niet vanaf de tekentafel plannen. Je moet vanaf het begin de juiste partijen laten aanhaken en zorgen dat er een ziel in het project komt. Je moet bovenal goed kijken welke mensen er al op deze terreinen wonen en werken en welke organisaties er al actief zijn. Dan kun je samen bepalen welke kant je met elkaar op wilt en wat er nodig is om die zorgzame samenleving vorm te geven.’
Nijhoff heeft het stokje binnen HevoFame inmiddels overgedragen aan Wendy Ootervanger Aan Ottervanger de uitdaging om de herontwikkeling van Dekkerswald verder te begeleiden. De gebiedsgerichte visie ligt er en de neuzen staan dezelfde kant op, maar een makkelijke en snelle transformatie verwacht Nijhoff niet. ‘Dit is een project van de lange adem. In fases zullen de 400 extra woningen gebouwd gaan worden. Daarbij zal telkens opnieuw naar de behoeften van de huidige en nieuwe bewoners gekeken moeten worden. De plannen zullen telkens tegen het licht gehouden moeten worden en waar nodig bijgestuurd. Dat is al snel een traject dat loopt tot 2040. Voorlopig heeft Wendy haar handen vol.’
Partijen die op Park Dekkerswald werken aan de transformatie:
ZZG zorggroep
HevoFame
Gemeente Berg en Dal
Woningcorporatie Oosterpoort
wUrck architectuur, stedenbouw en landschap
De Klokgroep