In plaats van de besloten wereld van het verpleeghuis, wordt de Hof van Jacob een levendig woongebied voor senioren die zorg nodig hebben of in een beschutte omgeving willen wonen. Om dit te realiseren heeft Sint Jacob aan de voorkant veel geïnvesteerd in het betrekken van de wijk. ‘Er waren aanvankelijk wel veertig partijen aanwezig bij de bijeenkomsten die we organiseerden. Zo ontstond er een gezamenlijk verlangen. Die verbinding is cruciaal.’
Sint Jacob heeft volgens wethouder zorg, welzijn en volksgezondheid Diana van Loenen al eeuwen een historie met Haarlem. ‘Dat is van grote waarde. Ze hebben echt een intrinsieke drive om te zorgen. Voor ons is het belangrijk dat de zorg onder één dak komt bij Hof van Jacob. Er wordt altijd gezegd: je moet op je pantoffels met je rollator naar de zorg kunnen.’ Naast goede huisvesting is eenzaamheid een grote uitdaging. ‘Door verschillende functies op één plek samen te laten komen, ontstaat ruimte voor ontmoeting. Bij Hof van Jacob komen wonen, zorg en ontmoeten samen.’
De wethouder hoopt dat Hof van Jacob het vormen van zorgzame wijken stimuleert, wijken waar zorg en voorzieningen samenkomen. ‘Haarlem wil graag een dementievriendelijke stad zijn, waar buurtbewoners de signalen herkennen en af en toe naar mensen met dementie omkijken: gaat het allemaal nog goed?’
Integrale visie
In absolute aantallen neemt het aantal ouderen in Haarlem toe, bovendien worden ze steeds ouder en blijven ze langer thuis wonen. Om de stad hierop voor te bereiden heeft de gemeente met de corporaties en zorgaanbieders de Stadsdeal ouderenhuisvesting gesloten. Van Bockel juicht de integrale visie van de gemeente toe. ‘Verpleeghuizen kunnen de vraag naar ouderenzorg en -huisvesting niet alleen oplossen.’
Er zijn bijvoorbeeld financiers nodig. Sint Jacob heeft een ontwikkelaar en investeerder aangetrokken, maar pas nadat het concept volledig was uitgewerkt en zelfs juridisch was vastgelegd. ‘We willen onze middelen vooral in zorg investeren, dat is onze kernfunctie, niet de verhuur van woningen of horeca’, vertelt Van Bockel. ‘Daarom wilden we een deel van het project vervreemden. Maar alleen als de partijen die in wilden stappen zich committeerden aan het totaalconcept.’
In een project waarbij Zenzo betrokken was, zijn oudere bewoners van een gebouw met een kinderdagverblijf maaltijden gaan koken voor de jonge ouders die hun kinderen ’s avonds komen ophalen. ‘De volgende dag is er even een contactmomentje, want je hebt een onderwerp om over te kletsen. In zulke simpele dingen zit het vaak.’
Zichtbaarheid
Ja, ouders hebben vaak haast, beaamt Wijnen. ‘Maar er is altijd een keer dat ze tijd over hebben. Dan is het goed dat ze iemand met een beperking of zorgvraag al tien keer hebben zien zitten. Want mensen vinden het niet makkelijk zo iemand aanspreken. Dat heeft tijd nodig. Die ene keer dat ouders een kwartiertje te vroeg zijn, gaan ze misschien toch een praatje maken en van dat praatje komt soms vanzelf meer.’
Volgens Van Loenen is de vergrijzing niet alleen een probleem. ‘Veel 65-plussers zijn als mantelzorger of vrijwilliger aan de slag voor de samenleving. De verschuiving van het zorgdomein naar mantelzorgers, vrijwilligers of het sociale domein is allang gaande. De personeelstekorten zijn zo groot dat het niet anders kan.’ Vaak gaat het om mensen die zelf kampen met eenzaamheid, vult Wijnen aan. Er zit een wederkerigheid in vrijwilligerswerk ‘Zij doen het soms ook voor zichzelf.’
Eindbelegger Achmea Real Estate is op meerdere plekken in Nederland bezig met soortgelijke concepten, onder andere samen met Zenzo. ‘Eén plus één plus één wordt dan vier’, zegt een tevreden Van Bockel over de samenwerking. Wel lastig was dat gedurende het traject de rente en de bouwkosten stegen. ‘Om het toch door te laten gaan, hebben we een veertje gelaten in de grondprijs. Dat moet je ervoor over hebben.’
Ook worden er meer woningen gerealiseerd dan aanvankelijk gepland. De sociale en middeldure huurwoningen zijn bedoeld voor de ouderen die al deels afhankelijk zijn van zorg en brengen daarmee doorstroming op gang. Volgens Wijnen heeft de gemeente het proces versneld door oplossingsgericht te denken en zaken niet nodeloos ingewikkeld te maken. ‘Mensen maken echt het verschil. De opgave is megagroot. Het is zonde als je tijd kwijt bent met vergaderen, terwijl we plannen moeten realiseren.’
Eigenaarschap
Het is een proces met een lange adem, zegt hij. ‘De mensen die daar dadelijk gaan werken en wonen hebben niets met het ontwikkelproces, maar doordat de betrokken partijen intensief hebben samengewerkt, hebben ze elkaar goed leren kennen. Dat helpt om het straks tot een succes te maken.’
Eigenaarschap is een belangrijke succesfactor. Sint Jacob brengt bijvoorbeeld de horecaondernemer in contact met een welzijnsorganisatie van de gemeente om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen. Wijnen. ‘Het is niet je eerste verantwoordelijkheid om die horecaondernemer te helpen, toch moet je het doen om het totale concept verder te brengen.’
