Steden vergroenen op plekken waar dat voorheen niet kon. Dat is de missie van Stef Janssen, boominnovator en initiatiefnemer van The Urban Jungle Project. Met lichtgewicht en modulaire oplossingen voegt deze start-up stukjes ‘jungle’ toe aan de stad. Goed voor de natuur, de mens én de beestjes.
De ‘Urban Jungle’ is volgens Janssen een passend antwoord op de vraag naar een toekomstbestendig stadsklimaat. In 2019 startte hij in samenwerking met Boomkwekerij Ebben en Grasveld Tuin- & Landschapsarchitecten het missie-gedreven bedrijf The Urban Jungle Project. Met hun lichtgewicht oplossingen, zoals de ‘boomveer’, kunnen ze daken, pleinen en straten in steden en dorpen vergroenen. De constructies zijn zo ontworpen dat ze plug & play kunnen worden geplaatst. Met sensoren en een slim watersysteem kunnen de bomen en planten volledig geautomatiseerd en op afstand worden gevoed.
Steeds meer bestuivers bedreigd
Het jaar 2023 was rampzalig voor bijen, hommels en vlinders in Nederland. Onderzoekers zagen een flinke afname van de bestuivende insecten, die een grote rol spelen in ons ecosysteem door bloemen, planten en fruitbomen te bestuiven. Ruim de helft van de 360 bijensoorten in Nederland is inmiddels bedreigd. Groene daken kunnen een belangrijke bijdrage leveren om deze gevaarlijke ontwikkeling te remmen. Groene daken ondersteunen immers de biodiversiteit in de stad. Variatie in groen helpt hierbij. Vooral daken met een kruidenrijke vegetatie zijn biodivers. Het is bovendien belangrijk om het groen met elkaar te verbinden zodat soorten zich langs de verschillende plekken kunnen verplaatsen op zoek naar voedsel en nestgelegenheid. Kennis waarmee gemeenten en gebiedsontwikkelaars hun voordeel kunnen doen.
Boominnovatie
Janssen: ‘We hebben veel meer bomen nodig in de stad, maar de huidige versteende steden lenen zich daar niet voor. Om vergroening toch mogelijk te maken hebben we de bomen inmiddels zo ‘geëngineerd’ dat ze toegepast kunnen worden zonder dat ze met de wortels in de grond staan. Onze bomen staan in een geprepareerde kluit en wegen daarom slechts een fractie van een normale boom in de volle grond: 350 kilogram versus 1600 kilogram. Dat maakt toepassing op platte daken opeens mogelijk.’
Inmiddels heeft de Urban Jungle Project meerdere daken in Nederland van groen voorzien, zoals ook een dak van een appartementencomplex in Amsterdam waar de bewoners van de bovenste verdieping hitteproblemen ondervonden (zie kader). ‘Deze groene daken leveren een belangrijke bijdrage aan de leefbaarheid in de stad’, stelt Janssen. ‘Ze zorgen voor verkoeling, absorberen regenwater, nemen CO2 en fijnstof op en, misschien nog wel belangrijker, ondersteunen de biodiversiteit. Want daar is het zeer slecht mee gesteld helaas.’
Urban Forestry
The Urban Jungle Project begeleidt opdrachtgevers bij het creëren van waardevolle groene ruimtes. Naast het ontwerp en de realisatie neemt het bedrijf ook het onderhoud op zich. ‘Als we urban forestry, stedelijke bosbouw, mogelijk willen maken, dan zullen we naar een radicaal andere detaillering toe moeten. Dan zullen we radicaal anders moeten nadenken over verstedelijking en over duurzame vastgoedontwikkeling in de toekomst. Met onze kennis en innovatiekracht willen we daar een belangrijke bijdrage aan leveren.’
De condities op een zwart dak in de stad zijn extreem, stelt Janssen. ‘Op warme dagen kan de temperatuur op dit soort statische daken oplopen tot 80 graden. Die temperatuur kun je terugbrengen met een groen mos-sedum dak, maar vaste planten, heesters en bomen zijn veel gunstiger voor de biodiversiteit. Wij bieden een modulair alternatief voor sedum met het gewicht van een sedummat. Zo kunnen we gelamineerde daken realiseren die werken als een aircosysteem.’
Omdat alle elementen van The Urban Jungle Project plug & play worden toegepast, is onderhoud van het dak heel gemakkelijk. De modulaire onderdelen kunnen simpelweg aan de kant worden geschoven. Het slagen van een ‘Urban Jungle’ staat of valt echter met watergeven in de droge periodes. Hiervoor is een slim watersysteem bedacht met sensoren. Janssen: ‘We proberen zo doelmatig mogelijk water te geven, want water is schaars in droge periodes. Vandaar dat we momenteel onderzoeken of we een dak in zones kunnen indelen. Dan kunnen we de hoeveelheid water systematisch herverdelen zodat we minder waterverbruik hebben.’
Biotoop voor biodiversiteit
Volgens Janssen kunnen we nog veel meer platte daken benutten in de stad. In Amsterdam alleen al ligt nog ruim 12 vierkante kilometer potentiële vergroeningsruimte op daken. Als we die op een goede manier vergroenen, dan creëren we groene verbindingszones die de stad verbinden met het buitengebied. Een schakering van groengebieden die zorgt voor natuur in de stad. Janssen: ‘We moeten niet alleen de natuur in de stad brengen, maar de stad maken tot bron van de natuur. Daarvoor zullen we gebiedsgericht moeten opereren en niet enkel op verkavelingsniveau. Als we dat op een goede manier doen, kunnen we van de stad een idylle maken. Een nuttig biotoop voor biodiversiteit.’
Modulair groendak
Op een appartementencomplex aan de Camperstraat in Amsterdam-Oost ligt al enkele jaren een groen dak van The Urban Jungle Project. De bewoners van de bovenste appartementen van het complex kampten met hitteproblemen en overwogen airconditioning te plaatsen. Een groen dak werd uiteindelijk gezien als een duurzamer en waardevoller alternatief. Met een draagvermogen van 230 kilogram per vierkante meter waren de opties echter beperkt. En dus werden de mensen van The Urban Jungle Project ingeschakeld. Samen met hun partners ontwikkelden zij een modulair groendak met planten en bomen. Er werden 2.321 plantenkratten geplaatst en zeven innovatieve Urban Trees. Het dak fungeert daarmee als een groene spouw en biedt isolatie voor de bewoners van de bovenste verdieping. De 10.000 vaste planten en zeven boomveren bieden schaduw en door verdamping brengt het verkoeling in de stad. In de bovenste appartementen van het complex is het op warme zomerdagen enkele graden koeler dan normaal. Bovendien geeft het groene dak een mooie impuls aan de biodiversiteit in de stad.
