School als actief onderdeel van de omgeving
Een school staat niet op zichzelf, maar vormt een actief onderdeel van de omgeving. Denk aan de relatie met bewoners, maar dat kunnen ook bedrijven, zelfstandigen of andere voorzieningen zijn. Je wilt eenzaamheid tegengaan, iets doen aan ondersteuning bij zorg of de ontmoeting tussen mensen faciliteren. Scholen spelen een belangrijke rol bij het verminderen van kansenongelijkheid. Dan kom je snel op de verbinding met de wijk. Veel mensen hebben behoefte aan activiteiten, om uit het eigen isolement te komen en om nog mee te kunnen tellen. Kunnen scholen daar iets in betekenen? Dat past ook bij de duurzaamheidsopgave, waarbij gemeenschapsvorming een belangrijk doel is.
Burgerschapszin
Een voorbeeld is Trivium; een school voor voortgezet praktijkonderwijs in Amersfoort. Daar ligt het accent op de leerwerkervaring van de jongeren en het bevorderen van hun burgerschapszin. Ondernemers uit de omgeving exploiteren samen met de wijk het centrale hart. De bedrijven hebben arbeid nodig en de leerlingen willen graag aan het werk; een win-winsituatie. Dat geeft een nieuwe dimensie aan de school en zorgt er ook voor dat de school actief onderdeel van de wijk wordt.
In Zeist hebben we de MFA Het Binnenbos gerealiseerd; een voorbeeld van efficiënt ruimtegebruik en maatschappelijke ontmoeting. Het Binnenbos is een ontmoetingscentrum gericht op zorg & welzijn, zelfontplooiing en ontmoeting voor alle inwoners van Zeist-Oost. De woningen boven het centrum zijn een thuis voor 42 cliënten van Abrona. Het gezondheidscentrum heeft drie huisartsen, een apotheek, twee fysiotherapiepraktijken en een praktijk voor oefentherapie. De muziekschool is een vaste huurder. In de kelder liggen de gymnastieklokalen voor de basisscholen en wijksportorganisaties. En dat alles in combinatie met een gezellig eetcafé, waar leerlingen van de naastgelegen school kookles krijgen. Die leerlingen maken ook meteen broodjes die door de buurt gekocht kunnen worden. Door al die activiteiten met elkaar te verbinden konden de partners in goede horeca-apparatuur en een gemeenschappelijke horecaruimte investeren.
Maatschappelijke voorzieningen
Wijken en buurten hebben aantrekkelijke ontmoetingsplaatsen nodig. De school is potentieel zo’n plek, maar is gek genoeg geen openbaar gebouw. We werken in Nederland met onderwijsbestemmingen, maar haal die van zo’n gebouw af. Ga denken aan een maatschappelijke voorziening vanuit het sociaal domein en er ontstaan veel meer mogelijkheden. Dan kun je veel makkelijker ontmoetingen faciliteren in en rond zo’n gebouw.
Ontmoeten is uiteindelijk verbinden, als mensen elkaar ontmoeten gaan ze vanzelf aan de slag om samen initiatieven te ontplooien. Je moet in het maatschappelijke en fysieke domein voor aanleidingen zorgen, waardoor spontane ontmoetingen vanzelfsprekend zijn. Het vraagt wel om een beetje lef van bestuurders en opdrachtgevers om niet alleen functioneel, maar ook vanuit de omgeving naar een renovatie- of nieuwbouwopgave te kijken.
Michiel Wijnen is partner bij Zenzo Maatschappelijk Vastgoed. Zenzo heeft zich gespecialiseerd in de sectoren onderwijs en zorg, dynamische sectoren die continu in beweging zijn en om nieuwe, inclusieve oplossingen vragen. Het motto van Zenzo is dan ook ‘waar je leeft, waar je ontmoet’.