Inclusie als rode draad voor gemeentelijk vastgoed

13 juni 2023

Inclusiviteit speelt een belangrijke rol in de gebouwde omgeving. Gemeenten onderkennen dit, maar worstelen nog om het thema goed te borgen in de organisatie. Enter Here begeleidt gemeenten hierbij. De start-up zorgt voor een goed en inclusief proces dat concrete handvatten biedt om tot actie over te gaan.

IVVD Inclusie als rode draad voor gemeentelijk vastgoed 1

Het thema inclusiviteit wordt voor gemeenten onontkomelijk, stelt Marco Sotthewes, mede-oprichter van Enter Here. ‘Alle gemeenten, groot en klein, moeten hier iets mee. Ze weten alleen nog niet goed wat en hoe. Ze vinden het thema complex, zien het als een modegrill en focussen zich te veel op de kosten. Het lijkt onderbelicht dat het organisaties ook veel oplevert.’ Daan Schipper, de andere helft van Enter Here, ziet de aandacht voor inclusie de laatste tijd groeien. ‘Veel gemeenten gaan met dit thema aan de slag en er worden daadwerkelijk plannen gemaakt, maar het is voor gemeenten nog een zoektocht tot op welk niveau ze iets met de inzichten moeten doen. En daar waar weerstand en wrijving is, wordt het thema liever uit de weg gegaan.’

Lokale Inclusie Agenda
Schipper en Sotthewes onderzochten het afgelopen jaar hoe het thema inclusie is verankerd bij gemeenten en schreven hier een whitepaper over. Ze namen coalitieakkoorden en Lokale Inclusie Agenda’s (LIA’s)onder de loep en spraken met diverse wethouders en ambtenaren. Sotthewes: ‘Veel gemeenten worstelen nog met de definitie en het eigenaarschap van inclusie. Vaak zijn alle taken bij één of enkele ambtenaren belegd. Het thema wordt duidelijk nog niet heel breed gedragen bij gemeentelijke organisaties.’ Veelzeggend is dat slechts 28% van alle gemeenten tussen 2018 en 2021 een LIA heeft opgesteld, terwijl het vanaf 2016 een verplicht beleidsdocument is.’

Een gemiste kans volgens Schipper en Sotthewes, want inclusie is in hun ogen een belangrijk verbindend element. Schipper: ‘Het is niet een nieuw en moeilijk thema, het is de rode draad die je door al die andere thema’s heen kunt rijgen. Doe je dat op een goede manier, dan kom je veel sterker te staan en heb je veel meer draagvlak voor je beleid. Bovendien levert inclusief vastgoed ook wat op. Zowel op het gebied van maatschappelijk rendement als financieel.’

IVVD Inclusie als rode draad voor gemeentelijk vastgoed 2 - Daan Schipper

Maatschappelijk domein
Vastgoed van gemeenten wordt volgens de oprichters van Enter Here vooral zakelijk benaderd, en daar loopt het op vast. ‘Je kunt vastgoed niet enkel uit een Excel Sheet beheren’, stelt Schipper. ‘Je moet het maatschappelijk domein hier actief bij betrekken. Wat is het doel van een accommodatie en hoe kun je daar meer rendement uit halen? Dat zijn vragen die je samen moet beantwoorden. Als je de accommodaties meer vanuit inclusie bekijkt, dan worden de voorzieningen meer van de mensen. Dan zal de bezetting van de ruimtes verbeteren en gaan de huurinkomsten omhoog.’

Gemeenten zullen volgens Schipper en Sotthewes op een andere manier naar het vastgoed moeten kijken. Dat begint al bij het stellen van de juiste vraag. Sotthewes: ‘Je kunt nu niks meer ontwikkelen zonder je te verdiepen in de diversiteit van een wijk of buurt. Door mensen daadwerkelijk te includeren in de besluitvorming en in de initiatieffase, kom je tot een veel breder programma voor vastgoed. Dat gaat verder dan aandacht voor de fysieke toegankelijkheid van de gebouwen. Dat gaat ook over mentale toegankelijkheid en het bieden van gelijke kansen.’

Participatie en co-creatie
Vooral de grote en middelgrote stedelijke gemeenten krijgen de komende jaren met steeds meer inclusiviteitsvraagstukken te maken, stelt Sotthewes. ‘Daar is de diversiteit van de inwoners simpelweg het grootst. Maar ook de kleinere gemeenten, de meer landelijke gebieden, krijgen hiermee te maken. Al zit het thema daar meer op participatie en co-creatie. Hoe zorgen deze gemeenten er bijvoorbeeld voor dat de kleine voorzieningen in het dorp in stand blijven? Hoe houden zij de buslijn in de lucht en het buurthuis open? Daarvoor zullen gemeenten op een andere manier met bijvoorbeeld een burgerberaad aan de slag moeten gaan.’

IVVD Inclusie als rode draad voor gemeentelijk vastgoed 3 - Marco Sotthewes

Enter here begeleidt gemeenten bij al dit soort processen. Schipper: ‘Wij hebben uiteraard niet alle antwoorden, maar wij weten wel hoe je die verbinding kunt maken. Hoe je de mensen in een organisatie meer bewust kunt maken van de meerwaarde van inclusiviteit en hoe je dat procesmatig kunt aanpakken. De uitdaging is nu vooral om grote bekendheid voor het thema te krijgen en te zorgen dat alle gemeenten het omarmen.’ Dat begint volgens Schipper met het opstellen van een lokale inclusie agenda en een integrale blik op gemeentelijke vraagstukken. ‘Wij benaderen dit thema heel holistisch en zien overal aanknopingspunten. Een integrale aanpak werkt in onze ogen beter dan dat elke afzonderlijke afdeling zijn eigen ding doet. Werken aan inclusiviteit doe je niet alleen, maar met de hele organisatie.’

Sotthewes: ‘Door te beginnen met vastgoed geef je het thema inclusie zichtbaarheid en betrek je burgers bij het verbeteren van hun welzijn. Dit heeft een groter effect dan alleen beleid tussen mensen maken.’

Zes stappen die een gemeente kan doorlopen om richting een inclusieve vastgoedstrategie te groeien.

1 Laat je informeren, raak vertrouwd met praten over dit thema en adresseer ongemak. Vastgoed en sociaal domein: ga met elkaar in gesprek

2 Lees je LIA en stel accommodatiebeleid en vastgoedbeleid op met aanknopingspunten voor inclusieve gebouwen

3 Scan of openbare gebouwen voldoen aan eisen voor toegankelijkheid en plaats dit in een breder perspectief van andere kwetsbare groepen

4 Stel kaders op die helpen toekomstige beslissingen uit te leggen en te vergemakkelijken

5 Start een pilot rond inclusiviteit met één van de multifunctionele gebouwen in de gemeente

6 Stel een panel van ervaringsdeskundigen samen voor toekomstige uitdagingen (dei-team)