De architecten van Broekbakema en De Unie architecten kregen in 2012 de opdracht om de Energy Academy in Groningen te ontwerpen, een instituut waar onderwijs en bedrijfsleven gebundeld zijn en waar onderzoek wordt gedaan op het gebied van energietransitie. De opdracht was een super energiezuinig gebouw ontwerpen, energieneutraal, en met een heel hoog comfortniveau.
In oktober 2016 is de Energy Academy opgeleverd. Architect directeur Aldo Vos van Broekbakema en project- en duurzaamheidscoördinator Steven Schulze zijn zeer enthousiast over het uiteindelijke resultaat. “We hebben een prachtgebouw ontworpen met een hoog comfortniveau, zonder gebruik van veel klimaatinstallaties. Gewoon door goed naar de natuur te kijken en gebruik te maken van de natuurlijke elementen”, stelt Vos.
Schulze: “We hebben bij het ontwerpen van de Energy Academy het vraagstuk rond energiebesparing en comfortniveau omgedraaid. Normaal wordt er in eerste instantie gekeken: hoe kunnen we energie besparen met techniek? Wij hebben gekeken: hoe kunnen we energie besparen door gebruik te maken van de natuurlijke elementen. Ons uitgangspunt was hierbij om een gebouw te ontwerpen waarbij de installaties niet aan hoeven, tenzij…Tenzij het avond is en de lichten aan moeten of tenzij het een koude winterdag is of een zeer warme zomerdag. Het vertrekpunt was het ontwerpen van een installatieloos gebouw. Vervolgens hebben we gekeken hoever we daarmee konden komen.”
Doelstellingen waren sky high
Schulze: “Voor ons is de Energy Academy een heel mooi en belangrijk project geweest. De doelstellingen waren echt sky high en daar stond ook een behoorlijk budget tegenover. We hebben vijf jaar op deze materie kunnen studeren en ons verder verdiept in installatieloos (installatiearm) bouwen. De Energy Academy is een prachtig visitekaartje om te laten zien wat er mogelijk is en hoe wij tegen deze problematiek aan kijken. Bijkomend voordeel is dat het een kennisinstituut betreft en dat de gebruikers het gebouw ook als een soort showcase willen gebruiken. We hebben de techniek daarom niet weggewerkt achter muren en in kelders, maar juist heel open gelaten. Zo kun je echt door de luchtkanalen onder het gebouw heen lopen. Daar voel je de trek en ervaar je de techniek.”
Vos: “Op het gebied van duurzaamheid hebben we vier concrete doelstellingen meegekregen: een energieverbruik van 70 kw/h per vierkante meter, voor de helft gebouwgebonden en voor de andere helft gebruikersapparatuur (printers, koffiezetapparaten enz). Dat is drie keer lager dan in een standaard scherp gebouw nu. De tweede eis was een EPC (Energie Prestatie Coëfficiënt) van 0; dat betekent dat het gebouw niet meer energie mag gebruiken dan het opwekt. De derde eis was een Breeam duurzaamheidslabel Outstanding (vijf sterren). De Energy Academy is het eerste onderwijsgebouw in Nederland met vijf sterren. We zijn hiermee in de running voor een International Breeam Award. De vierde eis was zero emission. Dat betekent in de praktijk dat je een energieleverend gebouw moet ontwerpen om in de loop der jaren ook de bouw en uiteindelijke sloop te compenseren.”
Schulze: “We maken gebruik van warmte-koude opslag en onder het gebouw zit een labyrint van luchtkanalen waarmee we lucht van buiten klimatiseren voor we het door het gebouw sturen. Die lucht is in de winter al opgewarmd en in de zomer al gekoeld, de dempende werking van de aarde op het klimaat. Deze luchtkanalen hebben we gecombineerd met een zonneschoorsteen die ook werkt op wind op dagen dat de zon niet schijnt. Deze zorgt voor een natuurlijke trek door het gebouw heen. Hieraan hebben we de wintertuin gekoppeld die meehelpt met het conditioneren van de lucht. Daardoor gebruik je in de winter minder energie en je legt gelijk een relatie met de natuur. Vos: “De school heeft er met de wintertuin in feite een extra educatieve ruimte bij.”
Bestaande bouwtechnieken
De Energy Academy is een heel vooruitstrevend gebouw geworden. Toch hebben de ontwerpers vooral gebruik gemaakt van bestaande bouwtechnieken. Vos: “De wintertuin bestaat al lang, de zonneschoorsteen nog langer en ook de luchtkanalen zijn niet nieuw. Het is allemaal ‘proven technology’. Wat wij hebben gedaan is een goed ecosysteem ontwikkelen die al deze verschillende technieken met elkaar verbindt. Daarbij maken we zo veel mogelijk gebruik van de natuurlijke elementen: de zon, de wind, het water en de aardwarmte. Zo voorkom je dure, technisch ingewikkelde klimaatinstallaties en creëer je ecosystemen die de gebruikers ook begrijpen.”
Schulze: “De comfortgarantie blijft in het schoolgebouw overeind, maar de installaties komen pas in actie als we het met het gebouw niet meer voor elkaar kunnen krijgen. Het is dus eigenlijk een ‘hybride gebouw’. Daardoor halen we ook de energiedoelstellingen.”
Met deze manier van bouwen verwachten de architecten van Broekbakema de groeiende duurzaamheidsambities van opdrachtgevers het hoofd te kunnen bieden. “Traditionele nieuwbouw is vaak al heel snel achterhaald”, stelt Schulze. “Een gebouw uit 2006 zou nu al anders ontworpen worden. Je loopt snel achter de feiten aan. Maar met nieuwe ideeën over het comfortvraagstuk en met een andere mindset rond het gebruik van klimaatinstallaties, kun je een nieuwe generatie gebouwen ontwikkelen die én gezond én energiezuinig zijn en die ook nog eens een hoog comfortniveau bieden. Zowel voor de gebruikers als de vastgoedbeheerders is dat het ideale plaatje.”