De gemeente Tilburg is ambitieus: het wil een van de koplopers zijn in de verduurzaming. Tegelijk moet het geld van de Tilburger verstandig worden uitgegeven. Bij de verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed staan technisch bewezen maatregelen die per euro zoveel mogelijk CO2 besparen dan ook voorop.
‘Bestuurlijk gezien is het compleet irrelevant of er genoeg aardgas is of niet, of hoeveel CO2 er in de lucht zit’, vindt VVD-wethouder Oscar Dusschooten. Er is een Klimaatakkoord en Tilburg voert dat uit. Vol overtuiging, want de zevende stad van Nederland wil in 2045 klimaatneutraal zijn – vijf jaar eerder dan de deadline. Dusschooten: ‘We moeten onze mouwen opstropen en aan de slag. Laten we die hele discussie over dat het lastig, moeilijk en duur is parkeren en gewoon de dingen doen die technisch bewezen zijn, goed voor het milieu en financieel verstandig. Wat nu technisch onmogelijk lijkt, daar lachen we over tien jaar misschien wel om.’
CO2-besparing per euro
Veel gemeenten worstelen met de vraag hoe ze willen verduurzamen. Gaan we voor energieneutraal of voor circulair? Daarmee maken ze het volgens hoofd Vastgoed Dennis Damink veel te ingewikkeld. ‘Wij kiezen bij het verduurzamen van ons gemeentelijk vastgoed voor zoveel mogelijk CO2-besparing per euro. Met de softwaretool Fast Lane kunnen we het CO2-rendement en het financiële rendement berekenen. Zo kunnen we zo efficiënt mogelijk naar onze doelstelling toewerken. Wij voeren alles wat we in een periode van vijftien jaar kunnen terugverdienen sowieso uit. Voor de maatregelen die zich nu niet binnen vijftien jaar terugverdienen, is er over vijf jaar wellicht wel een goede oplossing.’
Scenario’s als grondslag
De vastgoedportefeuille van de gemeente, die bestaat uit 160 panden, moet worden verduurzaamd. Maar waar te beginnen? Gebouwen die niet zomaar te verduurzamen zijn, zoals monumenten, vragen om maatwerk. Net als panden waarvoor een grote verbouwing of sloop-nieuwbouw is gepland. Zo ontstond een lijst met 54 panden die als eerste onder handen worden genomen.
Daarbij wordt ingezet op no-regret maatregelen. Op ‘natuurlijke’ momenten wordt ingrijpender verbouwd. Met Fast Lane kunnen meerdere scenario’s worden doorgerekend, met verschillende CO2-besparingen en verschillende terugverdientijden. Ander aandachtspunt is de bedrijfsvoering. ‘Musea en zwembaden moeten dicht als je grootschalig gaat verbouwen’, zegt Damink. ‘Dat doen we alleen op een natuurlijk moment. Als dat aangebroken is, leggen we de raad verschillende scenario’s voor waarbij we een goed beeld schetsen van de kosten, de CO2-besparing en de consequenties voor de bedrijfsvoering.’
Als voorbeeld noemt de wethouder het Natuurmuseum. ‘Dat is een plek waar je kinderen educatie geeft. Hoe aardig zou het zijn om dat geheel energieneutraal te maken? Toen we dat gingen onderzoeken, bleek dat het museum dan ruim een jaar dicht zou moeten. Daar was de directeur uiteraard minder blij mee. Ook de kosten bleken immens. Met een portefeuille van 160 gebouwen kun je dan beter eerst ergens anders aan de slag gaan.’
Meten is weten
Want het bestuur wil natuurlijk verstandig met maatschappelijk geld omgaan. Fast Lane helpt bij het maken van pragmatische keuzes. Dat vereist inzicht in de portefeuille en het energieverbruik. ‘We hebben flink geïnvesteerd in het installeren van meters en het opbouwen van programma’s waarmee we gebouwen kunnen meten en monitoren’, vertelt Damink. ‘We kunnen precies zien wat een maatregel aan CO2-besparing oplevert en hoe snel we de investering kunnen terugverdienen.’
Als alle maatregelen van de 54 panden worden doorgevoerd, wordt in vijftien jaar 17,5 procent CO2-reductie gehaald. Op dit moment werkt de gemeente aan pilots om de voorgenomen maatregelen op te nemen in de onderhoudsplanning. Bij het aanvragen van offertes, blijken de kosten gereed hoger uit te vallen dan begroot. Wat effect heeft op de terugverdientijd. Damink: ‘Dat is het goede van die pilots, we ontdekken nu hoe realistisch onze plannen zijn. Dus we moeten continu bijstellen en monitoren wat verstandig is.’
Alleen voorfinanciering nodig
De verduurzaming van het vastgoed wordt grotendeels vanuit de gebouwexploitatie betaald. Investeringen die over een langere periode worden terugverdiend, worden door de gemeente voorgefinancierd en betalen zich in de loop der tijd terug. ‘In feite kost dit op de lange termijn niets, alleen komen de revenuen later’, stelt Dusschooten. ‘Over die revenuen maken we afspraken met de huurders van die panden.’
Daarnaast is er een revolverend Klimaatfonds, waarop alle eigenaren in Tilburg een beroep kunnen doen. ‘We willen dat alle Tilburgers aan de slag gaan met hun huis. Bewoners lopen wel eens stuk op de financiering. Met behulp van dat Klimaatfonds kan iedereen energiebesparing realiseren en daarmee ruimte overhouden voor rente en aflossing.’
Met het klimaatfonds wil de gemeente volgens Dusschooten een maatschappelijke beweging op gang krijgen: ‘De achterliggende gedachte is dat de verduurzaming van vastgoed een interessante financiering voor pensioenfondsen kan zijn. Want die doen niet aan projectjes van een paar miljoen.’
Echte groene stroom
Op een vijftigtal gemeentelijke panden zitten zonnepanelen. ‘Omdat we willen dat de Tilburgers aan de slag gaan, moeten wij ook aan de slag’, vindt de wethouder, die bezig is alle gemeentelijke stroom groen te krijgen. Werkelijk groen, geen sjoemelstroom. De volgende stap is om gemeentelijk vastgoed onderdeel te maken van de regionale energieplannen. Wat kunnen de energiebehoefte en energieoverschotten van een zwembad bijvoorbeeld betekenen voor de omgeving?
Naast het uitvoeren van bewezen technieken, die gewoon geld opleveren, kiest Tilburg soms voor experimenten waarvan ze kunnen leren. Zo wordt sporthal De Roomley verduurzaamd met dikke wanden van stro. ‘Daarvoor hebben we Europese subsidie gekregen’, vertelt Damink. ‘Onze ervaring met voor- en nadelen delen we met anderen in Europa. Het nieuwe stadskantoor waarvoor we een circulair paspoort maken is een ander voorbeeld. Daar leren we van, maar we delen die informatie ook graag met anderen.’
Evangelie van Tilburg
De koppeling van doen wat bewezen is en af en toe dingen uitproberen is volgens de wethouder ook helder voor de gemeenteraad. ‘Door de combinatie te maken tussen bewezen technieken en die experimenten, neem je de raad mee. Als een project een ton tegenzit, staat de hele raad dan niet meteen op zijn achterste benen.’ Dat lijkt logisch, maar niet iedere gemeente werkt zo. ‘Maar goed, ik wil niet het evangelie van Tilburg over iedereen uitstorten’, lacht Dusschooten.
Toch laat hij kleinere gemeenten om Tilburg heen graag meekijken. ‘Want het zou zonde zijn als zij geld verbranden omdat ze de kennis niet in huis hebben.’ ‘Wij hebben een serieuze afdeling Vastgoed met specifiek een technisch adviseur op het gebied van duurzaamheid’, knikt Damink. ‘Kleinere gemeentes hebben dat vaak niet. Dan moet je het doen met adviezen van derden.’
Het bestuur wil volgens Dusschooten graag laten zien wat Tilburg doet. ‘Regel twee van wetenschappelijk onderzoek: wat is er al gedaan? Als wij per ongeluk iets slim hebben aangepakt, dan mag de rest daar van profiteren. Als we op 380 eilandjes het wiel gaan lopen uitvinden, dan gaan we de wedstrijd niet winnen.’