Vastgoed was voor gemeenten lange tijd een blinde vlek. Door het samenvoegen van veel open databronnen is dat nu verleden tijd. In het Republiq Data Lake is al het maatschappelijk vastgoed in Nederland tot het laagste detailniveau in kaart gebracht. De mogelijkheden om met open data de gemeentelijke vastgoedportefeuille te ontrafelen zijn hiermee benut. Met interessante conclusies. Van de 31,4 miljoen vierkante meter vastgoed die gemeenten in bezit hebben, wordt het merendeel (61%) ingezet voor één van de gemeentelijk beleidsvelden.
Dit betekent dat 39% voor een ander doel wordt gebruikt. Republiq zocht uit waarvoor en of dit bezit een maatschappelijk doel kent.
De totale voorraad gemeentelijk vastgoed is aanzienlijk, zelfs groter dan de gehele Nederlandse winkelvoorraad. Ruim de helft van dit vastgoed (52%) wordt ingezet voor sport, onderwijs, welzijn of cultuur. Ambtelijke huisvesting is de gebruiksfunctie van 9% van het gemeentelijk vastgoed. Het overige deel van het vastgoedbezit van gemeenten (39%) wordt niet ingezet voor een gemeentelijk beleidsveld maar kent een ander doel. Dit is omgerekend 12,3 miljoen vierkante meter.
Verdeling overig gemeentelijk vastgoedbezit
Van het overig gemeentelijk vastgoedbezit blijkt 2,6 miljoen vierkante meter een woonfunctie te hebben. In totaal gaat het om bijna 30.000 woningen. Dit is een diverse verzameling: tijdelijk bezit voor gebiedsontwikkeling, woningen voor statushouders, ambtswoningen, tijdelijke woningen voor arbeidsmigranten, woningen in monumentale panden of standplaatsen. En in enkele gevallen is nog sprake van een gemeentelijk woningbedrijf.
Zo’n 3,4 miljoen vierkante meter heeft een maatschappelijke functie anders dan sport, onderwijs, cultuur of welzijn. Hierbij valt te denken aan kerken, begraafplaatsen of atelierruimtes. Of het betreft bijzonder bezit waarvoor simpelweg geen andere eigenaar is die er op dit moment een zinvolle en rendabele exploitatie in ziet. Denk hierbij aan brugwachtershuisjes of monumentale torens.
Ten slotte heeft ruim 6,3 miljoen vierkante meter een commerciële functie, omgerekend zo’n 20% van het totale gemeentelijke bezit. Een deel van dit vastgoed kan door de gemeenten verworven zijn om vervolgens in te zetten in een gebiedstransformatie. Denk bijvoorbeeld aan leegstaande kantoren of winkels. Maar het overgrote deel van het gemeentelijk bezit met een commerciële functie zal verhuurd zijn aan een derde partij. Denk hierbij aan de 4.000 panden met een kinderopvangfunctie.
Volgens de wet Markt & Overheid mogen overheden niet concurreren met bedrijven. Dit vraagt om transparantie van het vastgoedhandelen van gemeenten met name voor het deel van het gemeentelijk bezit dat geen maatschappelijk doel dient. Gemeenten zouden zichzelf daarbij de volgende vragen kunnen stellen: Is hier sprake van een marktconforme exploitatie? Is verkoop een optie? Opbrengsten uit verhuur of verkoop kunnen zo worden ingezet voor andere maatschappelijke opgaven.