In de regio Zaanstad-Waterland zit de volkshuisvesting zo op slot dat corporaties een burgerberaad hebben belegd. Ruim driehonderd burgers werken samen drie maanden aan mogelijke oplossingen.
Een burgerberaad om de vastgelopen volkshuisvesting vlot te trekken is al uniek. Wanneer deze ondersteund wordt door een coalitie van 29 partijen wordt het met recht uitzonderlijk. In de regio Zaanstad-Waterland is de boel zo vastgelopen dat acht woningcorporaties samen met drie gemeenten en flink wat andere partners een burgerberaad hebben belegd. Tijdens een door burgerinitiatief G1000 strak geleid drie maanden durend proces werken ruim driehonderd burgers aan oplossingen. Dit moet resulteren in een Burgerakkoord, dat op 1 juli aan de initiatiefnemers wordt aangeboden.
Frustratie
Het burgerberaad is ontstaan uit frustratie, vertelt Cees Tip, directeur-bestuurder van woningcorporatie Intermaris. Na vele mislukte pogingen realiseerden hij en partner-in-crime Harry Platte, directeur-bestuurder van Parteon, zich: ‘Wij van de systeemwereld krijgen de wooncrisis niet opgelost.’ Iedereen zoekt volgens Tip naar mogelijkheden om te versnellen: de overheid, de bouwers, de corporaties, de ontwikkelaars. ‘Toch hebben we met z’n allen een enorme achterstand opgelopen. Dat komt ook doordat we vastzitten in allerlei routines en patronen. Als die je niet brengen wat je wil, dan moet je ze doorbreken.’
Met de voormalige wethouders Wonen van de gemeenten Zaanstad en Purmerend kwamen Tip en Platte tot de conclusie dat het stille midden niet wordt gehoord. Met het Burgerberaad G1000 Wonen Zaanstreek-Waterland geven ze deze grote groep een stem. Tip: ‘Wij denken dat het terecht grommende stille midden vaak ook de weg er doorheen beent.’
Schokeffect
Tip hoopt op een schokeffect. ‘Het is net als met groepsdynamica: als er een nieuw kind in de klas komt, dan verandert de klas. Nou, nu komen er ruim driehonderd nieuwe kinderen in de klas. Elke toetreder verandert het systeem. Dit systeem heeft op zijn minst een opfrisbeurt nodig. Juist omdat er in de regio, maar ook in ons hoofd, zo weinig ruimte is voor oplossingen. Daar moet je iets mee willen doen. Dit is een van de manieren.’
Het merendeel van de deelnemers is via een loting onder bewoners van de regio binnengekomen, waarbij is gestreefd naar een representatieve vertegenwoordiging wat betreft de verdeling man-vrouw, leeftijd, opleidingsniveau, koop-huur en stad-platteland. Een deel heeft zichzelf aangemeld als “vrije denker”.
Er wordt op basis van gelijkwaardigheid een open dialoog gevoerd. Zelfs de agenda ligt niet vooraf vast. Startvraag is: wat vind jij belangrijk voor de toekomst van het wonen in de regio Zaanstreek-Waterland? Dat is ook nieuw voor Tip. ‘Meestal begint participatie bij: wij willen iets en gaan daar met huurders over in gesprek. Dit is de totale omdraaiing. Hier wordt niets voorgelegd, de deelnemers worden gefaciliteerd met een proces en met kennis.’
Verwachtingsmanagement
De partners committeren zich niet onvoorwaardelijk aan de uitkomsten, maar beloven ze serieus te nemen en bij afwijzing goed te onderbouwen. Dat leidde bij sommige gemeenteraden tot koudwatervrees. De regiogemeenten Zaanstad, Wormerland en Purmerend zijn wel partner, Landsmeer, Oostzaan, Edam-Volendam en Waterland niet. Intern capaciteitsgebrek werd door de gemeenteraden genoemd als argument, maar er was vooral de angst om verwachtingen te wekken bij burgers. Ook gemeenteraden zitten vast in patronen met de samenleving, concludeert Tip. ‘Dan denk ik: zijn jullie werkelijk bang voor wat mensen met elkaar gaan bedenken?’ Het mandaat ligt nog altijd bij de gemeenteraad. Is die het niet eens met de voorstellen uit het Burgerakkoord? Prima, dan moeten ze beargumenteren waarom.