Er is in Nederland op dit moment een gebrek aan kennis op het gebied van het benodigde binnenklimaat in de langdurige zorg. TNO onderzoekt om een Programma van Eisen op te kunnen stellen voor de langdurige zorg.
Goede richtlijnen voor het binnenklimaat in de langdurige zorg zijn er nog niet. Vandaar dat TNO onderzoekt van welke richtlijnen zorginstellingen moeten uitgaan om cliënten en medewerkers een optimaal binnenklimaat te bieden. Op basis van dit onderzoek stelt Stichting Binnenklimaattechniek een Programma van Eisen op voor de langdurige zorg.
Er is in Nederland op dit moment een gebrek aan kennis op het gebied van het benodigde binnenklimaat in de langdurige zorg. Bij nieuwbouw of renovatie wordt daarom in de meeste gevallen het Bouwbesluit als uitgangspunt genomen, maar ‘dit Bouwbesluit is veel te minimaal als het gaat om het binnenklimaat in zorginstellingen’, waarschuwt Stefan van Heumen, onderzoeker van TNO. ‘Er staat wel iets in over ventilatiewaarden, maar over temperatuur of fijnstof vind je daar bijvoorbeeld niets in terug. Het Bouwbesluit maakt bovendien weinig onderscheid in zorgfuncties. Het voldoet dan ook niet als leidraad voor gezonde zorggebouwen.’
Focus op binnenklimaat
Eerder deed TNO onderzoek naar het gewenste binnenklimaat in scholen en kantoren en onlangs nog is er een onderzoek afgerond naar het gewenste binnenklimaat in woningen (zie kader). Maar voor de langdurige zorg staan er nog geen ‘spelregels’ op papier. Het is volgens Van Heumen dan ook de hoogste tijd voor duidelijke richtlijnen.
TNO onderzoekt via het programma Expertisecentrum Verduurzaming Zorg (EVZ) aan welke eisen zorginstellingen moeten voldoen om een optimaal binnenklimaat te garanderen. Dit doet het onderzoekscentrum samen met de TU Delft, TU/e en de Hogeschool Utrecht. En dat is geen overbodige luxe, denkt projectleider Van Heumen. Want met het binnenklimaat in zorginstellingen is het nu in sommige gevallen niet best gesteld.
‘De kwaliteit van het binnenklimaat in zorginstellingen is heel divers’, stelt Van Heumen. ‘Er is relatief veel verouderd zorgvastgoed uit de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw, met oude installaties en isolatiewaarden die niet meer aan de moderne eisen voldoen. Er ligt dan ook een behoorlijke uitdaging voor zorginstellingen. Zeker ook met het oog op de verduurzamingsopgave waar ze voor staan.’
Energiezuinig
Volgens Van Heumen is het in deze tijd belangrijker dan ooit dat er duidelijke regels op papier komen. ‘Zorginstellingen moeten zich de komende jaren niet enkel focussen op energiezuinige gebouwen en energiebesparingen. Ze kunnen niet zomaar de thermostaat omlaag draaien of minder gaan ventileren.’ Want, zo waarschuwt Van Heumen, energiezuiniger is niet per se gezonder. Zorginstellingen moeten volgens hem dan ook heel bewust oog hebben en houden voor de kwaliteit van het binnenklimaat. ‘De doelgroep in de langdurige zorg heeft op dit gebied nu eenmaal andere behoeften dan de gemiddelde mens. Zo willen veel oudere mensen bijvoorbeeld graag een iets hogere temperatuur in de leefomgeving. Daar zullen zorginstellingen rekening mee moeten houden.’
Maar het binnenklimaat gaat volgens Van Heumen verder dan enkel temperatuur en ventilatie. ‘Er moet ook gekeken worden naar de luchtkwaliteit, de luchtvochtigheid en de hoeveelheid fijnstof. Want wat is voor fijnstof bijvoorbeeld de maximale waarde in een zorginstelling? Daar staat nu niets over op papier.’
‘Zorginstellingen kunnen niet zomaar de thermostaat omlaag draaien of minder gaan ventileren’
Leidraad opgesteld
Om te achterhalen aan welke eisen zorginstellingen precies moeten voldoen heeft TNO literatuuronderzoek uitgevoerd. De eerste fase is inmiddels afgerond en de eerste bevindingen zijn gepresenteerd aan de klankbordgroep. Een onderzoeksrapport volgt. Op basis van deze literatuurstudie wordt in de tweede fase van het onderzoek een leidraad opgesteld. Van Heumen: ‘De Stichting Binnenklimaattechniek gaat vervolgens in 2023 op basis van deze leidraad een Programma van Eisen (PvE) opstellen voor de langdurige zorg.’ Dit PvE kan door partijen kosteloos worden gebuikt om daarmee invulling te geven aan de kwaliteit van het comfort in zorginstellingen.
Met het PvE hebben zorginstellingen straks duidelijke richtlijnen met onder andere temperatuur, luchtvochtigheid, hoeveelheid fijnstof en ventilatie. Dat biedt helderheid aan zorginstellingen en zorgvastgoedeigenaren, maar ook aan aannemers en installateurs. Alle partijen weten dan immers waarmee bij verduurzaming, renovatie of nieuwbouw rekening moet worden gehouden. De richtlijnen kunnen bovendien gebruikt worden bij afspraken tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers in bestekken, bij controles en bij klachten. ‘Uiteindelijk moet dit leiden tot tevreden cliënten en tevreden medewerkers’, stelt Van Heumen. ‘Want dat is waar we het voor doen.’
Richtlijn voor gezond binnenklimaat woningen
Na het Programma van Eisen voor een goed binnenklimaat in kantoren en scholen is er nu ook een heldere richtlijn voor een gezond binnenklimaat in woningen. Op basis van de meest actuele wetenschappelijke inzichten en best practices zijn onder meer prestatie-eisen op de gebieden lucht, klimaat, licht en geluid geformuleerd. De richtlijn is in samenwerking met Binnenklimaat Nederland, TU Eindhoven, BBA Binnenmilieu en TNO ontwikkeld en geïntroduceerd door platform Gezond Binnen. Zeker nu er vanuit financiële en duurzaamheidsoverwegingen veel aandacht is voor isolatie van woningen is het volgens het platform Gezond Binnen relevant om ook extra aandacht te besteden aan de gezondheidsaspecten van het binnenklimaat.
Expertisecentrum Verduurzaming Zorg
Het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg is het kenniscentrum voor CO2-emissiereductie van zorgvastgoed. Het expertisecentrum ondersteunt de zorgsector bij het werken aan de gestelde klimaatdoelen; 55% CO2-reductie in 2030 en 100% CO2-reductie in 2050. Het EVZ biedt onder andere ondersteuning aan zorginstellingen bij het opstellen van portefeuilleroutekaarten. Daarnaast ontwikkelt het EVZ verduurzamingsinstrumenten in de vorm van tools en handleidingen en biedt het praktische informatie met verduurzamingskaarten, praktijkvoorbeelden en andere publicaties.