Leerlingen van nu zijn altijd online. Via hun smartphone, tablet of laptop begeven ze zich in de digitale wereld. Onderwijsinstellingen kunnen hier niet bij achterblijven en dus is verdere digitalisering in het onderwijs onvermijdelijk. Dit zorgt voor nieuwe uitdagingen en grote veranderingen in schoolgebouwen. En het biedt hele mooie kansen.
Digitalisering van het onderwijs biedt het lesgeven vele voordelen. Zo kan onderwijs beter gedifferentieerd worden, waardoor persoonlijk leren en onderwijs op maat kan worden geboden. Daarnaast sluiten de moderne lesmethoden beter aan bij de behoeften van de leerlingen; ze maken de lessen interactiever en spannender dan de standaard lesmethoden. De meeste onderwijsinstellingen zien digitalisering dan ook als een middel om het onderwijs stap voor stap te veranderen en te verbeteren.
Lesinhoud
Niet alleen de manier van onderwijs geven verandert door de toenemende digitalisering van de samenleving, ook de lesinhoud past zich hierop aan. Er is echter geen gestructureerd overheidsbeleid over hoe ICT in het curriculum moet komen. Daarnaast zijn er grote verschillen in de uitvoering. Zo zijn er scholen waar begonnen is met werken op tablets, maar ook scholen die volledig gedigitaliseerd zijn. De volgende fase in het vraagstuk is dan ook niet óf de digitalisering moet worden ingezet, maar hóe. Dit vraagt om een duidelijke visie over de relatie tussen ICT, didactiek en pedagogiek.
Blended learning
Volgens Barend Last, blended learning-specialist bij de Universiteit Maastricht, is het voor onderwijsinstellingen belangrijk om te komen tot een onderwijsontwerp waarin de sterkten van online en fysiek onderwijs worden gecombineerd. ‘Uiteindelijk gaat het simpelweg om het inzetten van activerende, studentgerichte werkvormen om het leerresultaat te verhogen.’ De componenten online en fysiek moeten volgens Last hierbij goed op elkaar worden afgestemd. In de praktijk wordt er nog te vaak een onderdeel online gedaan en een onderdeel fysiek, zonder onderlinge afstemming, en dan wordt het los zand.
Last pleit ervoor dat scholen het onderwerp hoog op de agenda zetten. ‘Universiteiten en hogescholen zien het belang van activerend onderwijs en hebben het zodoende al vaak expliciet in hun visie op onderwijs opgenomen. VO-scholen en vooral BO-scholen geven nog wat meer traditioneel, frontaal les. De corona-crisis heeft hen echter zodanig uitgedaagd tijdens de lockdown dat het proces mogelijk versnelt, waardoor uiteindelijk blended learning ook op deze scholen beter tot z’n recht zal komen.’
ICT-infrastructuur
De voorwaarden om digitalisering op een goede manier door te voeren in het onderwijs gaan volgens de blended learning-specialist verder dan enkel faciliteiten bieden in ruimtes en ICT. ‘Ondersteuning is heel belangrijk. Er moet een onderwijskundige worden aangesteld die tijd en budget krijgt om blended learning op een goede manier in te voeren in de dagelijkse praktijk. Deze specialist moet maatwerk bieden en met docenten in gesprek gaan.’ Uiteraard zullen ook de ICT-infrastructuren op scholen moeten worden aangepast.
Het grote voordeel van blended learning is volgens Last de variëteit in leeractiviteiten. ‘Als je dat doortrekt naar de huisvesting, betekent dat ook dat je flexibeler kunt omgaan met je ruimten. Niet alleen in het gebruik van de ruimten, maar ook in de verschillende functies die in een gebouw zijn samengebracht. Op de lange termijn heb je wellicht zelfs minder vierkante meters nodig.’ De huisvesting van onderwijsgebouwen zal dus moeten veranderen, met daarbij een groeiende focus op kleinschalige groepsonderwijsruimten.
___
ESCAPE ROOM ALS KLASLOKAAL
Leren kan vanuit een boek of in de klas, maar sinds kort kan dat op ROC van Twente in Almelo ook in een escape room. Door het oplossen van puzzels en raadsels en het uitvoeren van opdrachten leren studenten vaardigheden op een nieuwe manier. De escape room is nu nog een pilot binnen de opleiding Gezondheidszorg, maar het ROC wil de escape room in de nabije toekomst inzetten bij verschillende lespakketten.
In de escape room maken studenten Gezondheidszorg kennis met vaardigheden uit de 21ste eeuw die nodig zijn op de arbeidsmarkt. Ze leren oplossingsgericht denken, samenwerken en out-of-the box-denken. De escape room kent twee kamers. Een zorginstelling uit de jaren tachtig is het decor voor de eerste; daarna belandt de speler in een zorginstelling van de toekomst. Hier worden zorg en technologie geïntegreerd. Games en virtual reality spelen hier dan ook een rol.
Rianne Booijink ontwikkelde samen met collega’s het hele plan rondom de escape room. ‘We willen dat de studenten een leuke, andere onderwijsvorm ervaren en ook betrokken worden bij de ontwikkeling van de escape room. Dan ontstaat er ook verbinding tussen verschillende opleidingen. En we willen met de escape room actief de verbinding maken met het werkveld.’
___
SPORT ÉN LEREN IN DIGITALE SPORTZAAL
Leerlingen van De Buitenhof in Heerlen, een school voor speciaal onderwijs, krijgen voortaan gymles in een digitale sportzaal. In de zaal hangen geen basketbalnetten en er staan geen handbaldoeltjes op de vloer. In plaats daarvan kunnen leerlingen punten scoren door met de bal tegen de muur aan te gooien waarop allerlei digitale projecties te zien zijn. Het geeft ze zo het gevoel dat ze in een spelcomputer sporten.
De Interactive Playground – zoals het systeem heet – zorgt hiermee voor een nieuwe innovatieve manier van sportbeleving, waarbij sporten en leren steeds meer samen gaan. Zo kunnen de leerlingen tijdens de gymles quiz-vragen krijgen over geschiedenis of aardrijkskunde, of ze zien de kaart van Nederland op de muur en moeten dan de bal op de provincie Groningen gooien om punten te scoren. De investering voor de nieuwe sportzaal van het bedrijf Lü uit Maastricht bedraagt rond de 45.000 euro, maar volgens de school is dat geld goed besteed. ‘De kinderen kunnen hier ook mee leren. Het is rekenen, aardrijkskunde, het is Engels. Het is niet alleen voor de gymleraar een mooi systeem, maar ook voor de hele school.’De school in Heerlen is niet de eerste met een aangepaste gymzaal. Zo gymmen leerlingen van de Elisabethschool in Rotterdam-Charlois in een zaal met een digitaal speelscherm en een speciale vloer.
___
COLLEGEZAAL VOOR ACTIEF ONDERWIJS
Het Amsterdam UMC opende onlangs de innovatieve, compleet vernieuwde collegezaal op de locatie AMC Meibergdreef. Deze collegezaal is anders dan een klassieke collegezaal en speelt in op de behoefte aan kleinschalig onderwijs. Zo is de zaal niet in een opstelling als een theater maar opgedeeld in groepen van zes. De stoelen kunnen draaien om snel van opstelling te wijzigen en er is een break-out ruimte toegevoegd voor creatieve sessies. AAARCHITECTEN tekende voor het ontwerp. De nieuwe collegezaal speelt volgens opleidingsdirecteur Tom Broens in op een meer activerende leervorm. ‘Studenten leren beter wanneer zij actief aan het werk gaan met de stof. Luisteren is belangrijk, maar de informatie beklijft veel beter als zij direct uitgedaagd worden om er iets mee te doen.’ Het is in de nieuwe zaal eenvoudig om snel te schakelen tussen frontaal onderwijs, om theorie over te brengen, actief onderwijs, waarin studenten met elkaar samenwerken, en stand-up onderwijs, om snel op een creatieve manier zaken uit te werken.
De collegezaal is niet alleen bijzonder vanwege de opstelling, maar ook vanwege de toepassing van de nieuwste technologieën. Een student kan bijvoorbeeld vanaf zijn plek zijn scherm delen met de zaal, heeft beschikking over een microfoon om gemakkelijk met de docent te communiceren en via het scherm kan een internationale spreker eenvoudig een bijdrage leveren.