Een ’inclusieve samenleving’ met inclusieve wijken. Waar hebben we het dan over en is het werkelijk het wondermiddel tegen maatschappelijke uitsluiting? We spraken er uitgebreid over met Ronald Leushuis, bestuurder van woningbouwcorporatie Talis.
Ronald Leushuis is een van de aanjagers én bezield pleitbezorger van het inclusiever maken van wijken en buurten in Nijmegen en Wijchen. Leushuis: ‘Beroepsmatig houd ik mij vanaf het begin van mijn loopbaan bezig met maatschappelijke vraagstukken. Ik heb van dichtbij gezien dat maatschappelijke organisaties, zoals zorgorganisaties en woningcorporaties, zich in de afgelopen decennia hebben geprofessionaliseerd tot grootschalige en gespecialiseerde instituties. Die schaal is echt imposant. Maar door deze ontwikkeling is er in de menselijke maat een steeds smallere basis voor wat ‘normaal’ is. Ik bedoel dat juist door de professionalisering van deze organisaties er op steeds grotere schaal uitsluiting plaatsvindt. Mensen met een ondersteuningsvraag worden heel snel in een hokje geplaatst en door de grootschalige en institutionele aanpak vaak niet écht meer geholpen. Als het gaat om kwetsbare mensen zeggen woningcorporaties regelmatig ‘dat ze er niet van kunnen zijn’. En door zorgorganisaties wordt voornamelijk vastgesteld waar iemand recht op heeft om er vervolgens een ‘behandeltraject’ aan te koppelen. Daarmee heeft de institutionele wereld gedaan wat zij moet doen, maar kwetsbare mensen en hun netwerk zijn er regelmatig niet, of maar kort mee geholpen. Ik voel inderdaad een sterke persoonlijke ‘drive’ om dat te doorbreken.’
Is dat niet een beetje te idealistisch voor een corporatiebestuurder?
Leushuis: ‘Nee hoor, integendeel! Ik heb de mentaliteit van niet wegkijken als mensen het zelfstandig niet helemaal redden. Deze houding was een paar decennia geleden nog vrij normaal voor het ‘maatschappelijk middenveld’. De huisarts, dominee, schoolmeester, verpleeghuisdirecteur of corporatiedirecteur hadden informeel contact en informeerden elkaar als het ergens niet helemaal goed ging. En als mensen zich wat verwijderden van de gemeenschap werden ze er weer bij gehaald. Zo ging het gewoon. Ik stel nu vast dat veel van de bewoners in onze wijken, ondanks alle goedwillende instituties, zich niet goed kunnen redden. Daarom heb ik het initiatief genomen om samen met mijn collega-corporaties en de Nijmeegse zorgorganisaties op een andere manier te gaan samenwerken.’
Hoe ziet die samenwerking er uit?
‘We zijn begonnen alle bestuurders aan tafel te krijgen om te praten over waar we individueel, vanuit onze eigen rol en verantwoordelijkheid, tegenaan lopen. Een eerste afspraak plannen heeft ruim een jaar geduurd. We hebben vervolgens de tijd genomen om visies en ervaringen uit te wisselen. Daarbij hebben we ons laten inspireren door het gedachtegoed van de Moderne Devotie: wat kunnen wij als organisaties doen om elkaar op een informele manier te informeren en te helpen om bewoners in buurten en wijken te ondersteunen. Op bestuurlijk niveau zijn we gelijkgestemd over de manier waarop wij er als organisaties voor kwetsbare mensen willen zijn en over hoe we elkaar daarin praktisch ondersteunen. Zo huurde RIBW bijvoorbeeld woningen van ons op basis van een ‘omklapcontract’. Daarmee dekten we leegstandsrisico af als er problemen met bewoners waren. Logisch vanuit het systeem, maar het is alleen gericht op risicobeheersing en maximalisering van de huuropbrengst. Dat betekende voor alle partijen meer bureaucratie en de bewoner is er helemaal niet mee geholpen. We zijn er vanaf gestapt en het levert geen problemen op. Ook organiseren we op wijkniveau een fijnmazig netwerk van kleine wijkkantoren. Daar kunnen professionals als verpleegkundigen, wijkbeheerders, de wijkagent et cetera elkaar spontaan ontmoeten en ervaringen en informatie uitwisselen. Op die manier creëren we een nieuw informeel maatschappelijk middenveld. De ervaringen zijn positief.’
Het klinkt als een behoorlijke organisatie!
‘Dat is ook zo. Na een eerste fase van inspireren en verkennen hebben we als samenwerkingsverband Anneke Nijhoff van FAME Planontwikkeling aangesteld. Ze is geestverwant, coördinator en aanjager van te realiseren projecten. Inmiddels hebben we enkele locaties op het oog die we inclusiever willen maken. Anneke heeft voor één daarvan een gezamenlijke visie en een plan ontwikkeld. Door haar visie en praktische ervaring kan ze de vertaalslag maken van de praktijk naar bestuurlijk niveau en omgekeerd. Ze krijgt veel voor elkaar. Wij hebben al eerder ervaring met FAME opgedaan in de ontwikkeling van nieuwe woonvormen voor mensen met dementie in verschillende wijken.’
Wat wil je organisaties meegeven als het gaat over inclusie?
‘Inclusie is niet een nieuw institutioneel concept. Inclusie is een mentaliteit gericht op kijken naar kwetsbare mensen die je niet wilt uitsluiten, om vervolgens op een lerende manier samen te werken. Verlies je niet in de vraag of je ‘er wel van bent’, vraag je af wat je kunt doen. Dat maakt bij alle betrokkenen veel positieve energie los.’
Corporaties Talis, Woonwaarts en Portaal en zorgorganisaties Pro Persona, Iriszorg, RIBW en Driestroom werken in Nijmegen samen aan inclusieve wijken.