De afgelopen jaren heeft er een omvangrijke herschikking van het zorglandschap plaatsgevonden, met ingrijpende gevolgen voor het vastgoed. IVVD zette de belangrijkste trends in zorgvastgoed op een rijtje in de Nationale Trendradar Zorgvastgoed en presenteerde de resultaten tijdens de Zorgvastgoed Dag in Theater Maitland op Landgoed De Horst in Driebergen.
In zorggebouwen moet de zorgconsument centraal staan en niet de zorgprocessen
Als de juiste zorg op de juiste plaats wordt geboden, dan kunnen we af met minder zorgvastgoed. Daarover zijn de aanwezigen in Theater Maitland het eens. Bijna negentig procent (86%) van de bezoekers van de Zorgvastgoed Dag van de IVVD denkt dat de zorg af kan met minder vastgoed als processen beter worden georganiseerd en de zorg dichtbij de patiënten wordt gebracht. Zorgorganisaties die beter zijn aangesloten bij de buurt functioneren beter, zo luidt de conclusie. Ook in zorggebouwen moet de zorgconsument centraal komen te staan en niet het zorgproces. Een derde (64%) van de zorgvastgoedprofessionals denkt daarbij dat de regie duidelijk bij de patiënten zelf moet worden gelegd. Patiënten moeten meer de regie kunnen voeren over hun eigen zorgtraject.
Door de scheiding van wonen en zorg staat het langer thuis wonen centraal. Het zorglandschap verandert hierdoor ingrijpend. Met deze verschuiving naar de woningmarkt, krijgt het begrip zorgvastgoed een andere invulling en dus zullen er ook andere accenten gelegd gaan worden. Patiënten worden meer zorgconsumenten en krijgen meer keuzevrijheid bij de zorg die zij willen inkopen. Herstelzorg vindt bijvoorbeeld steeds meer plaats in hotelmatige omgevingen als zorghotels en zorgpensions. De (zorg)consument heeft hierbij de mogelijkheid meer te besteden dan de beschikbare zorgvergoeding. Couleur locale, sfeer en karakter van een plaats of streek, zal meer gebruikt worden om van zorgcomplexen mooie, fijne plaatsen te maken waar mensen graag willen zijn. Hierbij zullen deze zorgcomplexen meer en meer de verbinding moeten zoeken met de buurt of wijk.
Zorg dichter bij de mensen
De aanwezigen in Driebergen verwachten dat middels het gebruik van de mogelijkheden van internet en de snelle ontwikkeling van de technologie (e-health) de zorg dichtbij de zorgconsument komt te liggen. Door de ontwikkeling van technologie zullen mensen ook langer thuis kunnen blijven wonen waardoor ze in hun eigen sociale netwerk blijven. Dat is enerzijds prettig voor de zorgconsument en drukt anderzijds ook de zorgkosten. Goed en veilig wonen is volgens de zorgvastgoedprofessionals wel een belangrijk aandachtspunt.
Mensen willen niet meer in een instituut wonen, maar vinden het wel fijn om in een cluster te wonen waar ruimte is voor mantelzorg. Privé ruimte is hierbij heel belangrijk. Zo worden veilige en beschermde leefomgevingen gecreëerd waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. De energietransitie zal ook aan de zorg niet ongemerkt voorbijgaan. Landelijke afspraken en regels voor het verduurzamen van het zorgvastgoed zorgen ervoor dat bij renovatie en nieuwbouw er nu al veel aandacht is voor energieverbruik en materiaalgebruik. Die trend zal zich de komende jaren alleen maar verder doorzetten.
E-health brengt de zorg dichtbij de zorgconsument
Voor zorginstellingen lijkt bij nieuwbouw de keuze voor nul-op-de-meter gebouwen nu al goed haalbaar. Toch lijkt de aandacht voor duurzaamheid bij de zorgvastgoedprofessionals nog niet heel groot. Een krappe meerderheid van de aanwezigen in Driebergen (51%) is van mening dat zorginstellingen niet voorop hoeven te lopen met investeringen in duurzaamheid en nog geen kwart (22%) vindt dat er nu al gekozen moet worden voor 100% duurzame energiebronnen.
Meer investeren in techniek
De zorg wordt efficiënter georganiseerd nu er steeds meer toepassingen komen op het gebied van informatie- en communicatietechnologie. Ontwikkelingen worden hierbij gedreven door de digitalisering en later ook door deep learning (kunstmatige intelligentie gebaseerd op de werking van het menselijk brein). Een ruime meerderheid van de zorgvastgoedprofessionals in Driebergen (60%) vindt dan ook dat zorgorganisaties verantwoord bezig zijn als ze minder investeren in vastgoed en meer in techniek. Het is voor zorginstellingen wel belangrijk dat ze over voldoende financiële middelen beschikken om mee te kunnen bewegen met de herschikking van het zorglandschap. De trend dat de zorgvastgoedmarkt steeds meer een beleggersmarkt wordt, is dan ook een goede ontwikkeling voor veel zorgorganisaties. Zorginstellingen kunnen een deel van de vastgelegde financiële middelen in het vastgoed zo vrijmaken.
Grote vervangingsvraag
Hoe om te gaan met het zorgvastgoed blijft een lastig vraagstuk voor veel zorginstellingen. De zorg verandert in rap tempo en toch ligt er een grote vervangingsvraag door het vele verouderde vastgoed. De komende jaren zal er gebouwd moeten worden aan efficiënt zorgvastgoed dat toekomstbestendig is, daarover zijn alle zorgvastgoedprofessionals in Driebergen het eens. Flexibiliteit zal hierbij ook gezocht moeten worden in tijdelijke gebouwen om de vraag van het moment op te vangen.
Dat er ook gezocht moet worden naar duurzame oplossingen lijkt op dit moment nog iets minder te spelen in de zorg. Alle betrokkenen onderkennen het belang van duurzaamheid, maar de prioriteit ligt in de eerste plaats bij de zorg, zo lijkt de conclusie in Driebergen. Prioriteit heeft een goede en veilige omgeving waar mensen zich thuis voelen. Daarnaast moet zorg dichtbij de mensen gebracht worden met nieuwe technologieën zoals e-health en moeten zorginstellingen nog meer aansluiting zoeken bij kleinschalige initiatieven in de buurt. Toch zal de duurzaamheidsuitdaging niet aan de zorg voorbij gaan. Ook zorginstellingen zullen het vastgoed moeten verduurzamen om mee te gaan met de benodigde energietransitie.
De Nationale Trend-radar Zorgvastgoed is samengesteld op basis van negen interviews in de zorgvastgoedsector. Uit deze interviews zijn, uitgaande van de grootste gemene deler, trends geselecteerd waarmee zorginstellingen nu te maken hebben of gaan krijgen.