Groene daken in de stad bieden mens, natuur en klimaat veel voordelen: ze houden water vast, verkoelen, zuiveren de lucht, besparen energie, reduceren geluidsoverlast en zorgen voor biodiversiteit. Eigenlijk is er geen reden te bedenken om niet voor een groen dak te kiezen.
Daken krijgen een belangrijke rol bij de inrichting van de stad. Nu de klimaatverandering in steden sterker merkbaar wordt en de ruimte voor groen schaarser, bieden groene daken mooie kansen voor klimaatadaptatie. De daken brengen natuur zoals bloeiende kruiden, grassen, planten en dieren terug in onze verstedelijkte omgeving en ondersteunen daarmee de biodiversiteit. Maar voor de mens is het tegengaan van hittestress toch de voornaamste reden om voor groene daken te kiezen.
Hitte is een sluipmoordenaar
Grootschalige maatregelen tegen hittestress in de stad zijn nog altijd schaars. Toch is het volgens Floris Boogaard, lector Klimaatadaptatie in de stad, de hoogste tijd om daar verandering in te brengen. ‘Hitte is een sluipmoordenaar en de overlast neemt langzaam toe. Dat geeft ons gelukkig de kans om ons eraan aan te passen. Maar dan moeten we er wel serieus mee aan de slag’, zo waarschuwde hij onlangs op het wetenschappelijk platform ScienceGuide.
Boogaard doet in samenwerking met internationale hogescholen en universiteiten sinds 2013 onderzoek naar de effecten van klimaatverandering in het stedelijk gebied. Hierbij verrichten ze objectieve metingen met weerstations op verschillende plekken in diverse steden. En als één ding opvalt: de verschillen worden steeds groter. Boogaard: ‘Als je van het centrum van Groningen naar ‘landelijk’ Haren gaat, dan kan dat echt al een aantal graden schelen. Zelfs binnen een woonwijk kun je al verschillen meten.’
Subsidieregelingen
Een logisch maar schadelijk gevolg van hittestress is dat steeds meer mensen airco’s kopen. Steden met een groot aantal airco’s warmen daardoor nog sneller op, met als gevolg dat de problemen alleen maar toenemen. Gemeenten zien dat gelukkig ook en komen steeds vaker met plannen en subsidieregelingen om hittestress, droogte en wateroverlast tegen te gaan. Zo startte Rotterdam de Green Roof Initiative en riep Leiden 2020 uit tot het Jaar van het Dak.
Als het om het bestrijden van hittestress gaat, staat meer groen met stip op één. Maar je kunt volgens Boogaard niet zomaar de hele stad op de schop gooien. Daken kunnen daarom uitkomst bieden. Zeker als de groene daken met elkaar verbonden worden zodat zogenaamde groene corridors ontstaan.
Henk Vlijm: ‘We moeten zoeken naar mogelijkheden om groene daken in het Bouwbesluit op te nemen’
Nationaal Daken Plan
Om de ontwikkeling van groene daken in Nederland te versnellen, startte in 2014 de Green Deal Groene Daken: een samenwerkingsverband van allerlei partijen die baat hebben bij meer groene daken, zoals gemeenten, waterschappen, verzekeraars, marktpartijen en de Rijksoverheid. In 2020 ging dit project over in de opvolger het Nationaal Daken Plan.
Bestuurslid Henk Vlijm van het Nationaal Daken Plan ziet dat groene daken steeds meer booming business worden. Toch zijn het nog vooral particulieren bij wie de vraag naar begroeide daken stijgt. Het wordt volgens Vlijm tijd dat ook grote partijen, zoals projectontwikkelaars, hun daken gaan vergroenen. ‘Dan ga je op een heel andere schaal effecten zien.’
In het plan van aanpak van het Nationaal Daken Plan zijn vier speerpunten benoemd: mindset, beleid, financiering en vakmensen. Vlijm: ‘Versterking van de biodiversiteit loopt als een rode draad door al deze punten. Daarbij richten we ons primair op de grote partijen. Zij kunnen echt het verschil maken.’
Mooie voorbeelden
Vlijm ziet al mooie voorbeelden in grote steden in het land. ‘Kijk bijvoorbeeld naar winkelcentrum Alexandrium in Rotterdam: daar keken bewoners uit op een enorm zwart dak. Sinds het in een groen dak is veranderd, hebben de bewoners niet alleen een prettiger uitzicht, maar ze hebben ook minder last van echo. Daardoor zijn die huizen beter verhuurbaar geworden.’ Een ander voordeel is dat de airco’s in het winkelcentrum minder hard hoeven te werken omdat ze beter functioneren op een plek waar de lucht altijd vochtiger is, zoals bij een groen dak. Het bestuur van het Nationaal Daken Plan wil op korte termijn met het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in gesprek over regelgeving rondom groene daken. ‘We moeten zoeken naar mogelijkheden om het in het Bouwbesluit op te nemen. Want als je geen wettelijke norm opstelt, verandert er niets. Bouwers houden nu eenmaal niet van groen.’
Meer bewustwording
Het verbaast Vlijm dat ontwikkelaars door de EPC eigenlijk niet meer om zonnepanelen heen kunnen en dat het Bouwbesluit een waterparagraaf kent, maar dat groene daken op geen enkele manier verplicht zijn. Toch ziet Vlijm langzaam meer bewustwording bij vastgoedbeheerders. Wat ontwikkelaars mogelijk over de streep kan trekken is dat groene daken de levensduur van een dak verdubbelen, omdat ze de UV-straling tegenhouden en warmte-koudeschommelingen opvangen. Voor woningbouwcoöperaties is dat heel interessant.
Een ander financieel voordeel is te behalen bij de combinatie van groene daken en zonnepanelen. De opbrengst van PV neemt namelijk met 6% toe op groene daken. De terugverdientijd van PV-panelen en het groen samen wordt hierdoor korter. Bovendien gaan zonnepanelen op een groen dak langer mee.
Grote investering
Groene daken zijn misschien een grote investering, maar ze bieden zoveel voordelen voor dakeigenaren en omwonenden dat ze die investering volgens Vlijm absoluut waard zijn. Bovendien verlenen verschillende gemeenten subsidie onder de noemer Subsidie Groene Daken. Deze subsidie is bedoeld voor woning-eigenaren, woninghuurders, erfpachters, verenigingen van eigenaren en woningcorporaties. Hiermee wordt een groen dak opeens een zeer interessant alternatief voor het saaie, zwarte bitumen dak.
Op Sedumworld.com staat een overzicht van de steden met een subsidieregeling voor groene daken.
Nieuwe standaarden voor gebouwen
Het Overleg Standaarden Klimaatadaptatie (OSKA) wil met de intentieverklaring ‘Klimaatverandering en koeling gebouwen’ standaarden vastleggen, die er voor het ontwerp van gebouwen rekening gehouden wordt met warmere zomers en de groeiende behoefte aan koeling. Door in gesprek te gaan wil OSKA bevorderen dat nieuwe inzichten over klimaatverandering een plek krijgen in deze standaarden. In OSKA werken overheden, bedrijfsleven, kennisinstellingen en de standaardisatie-organisaties CROW, ISSO, NEN, RIONED met elkaar samen.