COLUMN – Simon Hanemaaijer
De toekomst van Architectuur is niet meer wat ‘ie geweest is. De energietransitie als gevolg van klimaatverandering brengt grote uitdagingen met zich mee. En de wereldwijd toegenomen welvaart heeft tot gevolg dat grondstoffen steeds schaarser worden. Circulair bouwen lijkt de heilige graal. Maar dat begrip is vooralsnog omgeven door een wirwar aan kreten en ambities.
Binnen het circulair bouwen wordt vaak verwezen naar het model (huisje) van Stewart Brand. Met zijn boek How Buildings Learn uit 1994 legt hij uit dat hóe gebouwen bedacht en gemaakt worden, bepalend is voor de langetermijnbruikbaarheid ervan. De factor tijd blijkt bij realisatie vaak onderschat, wat later te snel leidt tot leegstand of sloop.
Brand geeft richting aan hoe het wél zou moeten. Goede gebouwen zijn beter in staat om zich aan te passen aan nieuwe bewoners, aan andere vormen van gebruik en aan voortschrijdend inzicht. Bovendien zijn ze dierbaar en het waard om te onderhouden. De oplossing is om reeds in het ontwerp van het gebouw de onvoorzien veranderende omstandigheden te omvatten. Brand maakt hierin onderscheid in de verschillende ‘lagen’ binnen een gebouw, ieder met een eigen levenscyclus. Deze lagen Site, Structure, Skin, Services, Spaceplan en Stuff zijn met elkaar verbonden, maar ook onderling los-maakbaar.
Bij RoosRos willen wij toekomstgericht ontwerpen aan gebouwen die adaptief zijn. Los-maakbaar bouwen zorgt ervoor dat het gebouw eenvoudig aan te passen is zonder dat je steeds nieuw materiaal of nieuwe grondstoffen nodig hebt.
In ons onderzoek naar hoe wij veranderingsgericht nog beter kunnen vormgeven, hebben we o.a. de theorie van Brand als leidraad genomen voor een nieuw perspectief op de toekomst van ons vak. Dat leverde drie interessante inzichten op.
Wie in het ontwikkelproces is advocaat van de factor tijd? Bij het ontwikkelen van gebouwen is men vaak sterk gericht op de primaire huisvestingsbehoefte: het hier en nu neerzetten van een mooi gebouw, terwijl men onvoldoende nadenkt over de toekomstige veranderingen ervan.
Het tweede inzicht is: ‘Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg.’ Wanneer je niet-circulaire technieken blijft gebruiken, blijf je niet-toekomstgerichte gebouwen maken. Maar wij vinden het ook belangrijk de andere mogelijke uitleg te belichten: als iets vroeger goed ging, blijf die bewezen oplossingen dan gebruiken! Dus probeer niet steeds het wiel opnieuw uit te vinden als het zinniger is om bewezen technieken en methoden te gebruiken.
Het derde inzicht is dat los-maakbaar ontwerpen en makkelijk aanpasbaar bouwen weliswaar zinvol is, maar ook het gevaar in zich heeft dat ieder nieuw gebouw te industrieel, rigide en meer van hetzelfde wordt.
Daar ligt dus een mooie vormgevingsopgave: adaptief en los-maakbaar combineren met aantrekkelijk, ofwel gezond, inspirerend en vernieuwend. Wij moeten een gebouwde omgeving realiseren die dierbaar is. Toekomstgericht én gezond.
De toekomst van architectuur is opwindender dan ooit! Vanwege de schaarser wordende grondstoffen en onze missie om als rentmeester te handelen, maar ook vanwege een veelheid aan nieuwe materialen, technieken en mogelijkheden. Onze ambitie is die duurzame toekomst samen vorm te geven met opdrachtgevers, partners en inspirators. Welkom!
___
Simon Hanemeijer
Architect-partner RoosRos Architecten. Simon Hanemaaijer, dit jaar benoemd tot architect-partner, is vanaf 2003 betrokken bij RoosRos en heeft een grote bijdrage geleverd aan het vormen van de bureau-visie. Hij is al jaren het duurzaam geweten van het architecten-bureau, kritisch én oplossingsgericht. Zijn werk kenmerkt zich door omdenken, waarbij hij betekenisvolle architectuur combineert met boerenverstand.