Transformatie van kantoor tot zwemcentrum

| Door Klementine Vis

Een uniek staaltje van hergebruik. Dat is de transformatie van een deelgemeentekantoor in Rotterdam-Zuid tot een nieuw bruisend zwemcentrum. Het onlangs geopende zwemcentrum Rotterdam is een belangrijke eerste stap in de gebiedsontwikkeling Hart van Zuid.

VS7-2018-zwembad-zuid-rotterdam-400x250Een oud kantoor uit de jaren ‘50 midden op het Zuidplein in Rotterdam ombouwen tot modern, multifunctioneel zwembad. Kom er maar eens op. Nee, logisch lijkt de keuze om het nieuwe zwemcentrum voor Rotterdam-Zuid tussen de beuken van het oude stadsdeelkantoor te realiseren op het eerste oog niet. Toch is het volgens de betrokken architect Vincent van der Meulen van Kraaijvanger Architects de perfecte eerste stap in de gebiedsontwikkeling Hart van Zuid. ‘We willen Rotterdam-Zuid een echt stadscentrum geven. Vandaar dat we hebben gekozen om verschillende functies rondom het Zuidplein bij elkaar te vegen en met elkaar te verbinden. Zo ontstaat een gebied waar mensen graag komen om te sporten, te winkelen, een terrasje te pakken en elkaar te ontmoeten. Met het zwembad is de eerste stap gezet. Je ziet langzaam een ander gebied ontstaan.’

‘Het zwembad ligt helemaal op de juiste plek’, zegt Johan van Herpen stellig. De beleidsadviseur van de afdeling Sport van de gemeente Rotterdam geeft toe dat de gemeente compleet verrast werd met de keuze voor deze locatie, maar het pakt volgens hem perfect uit. ‘Het voormalige zwembad Charlois moest worden vervangen. We wilden daarbij in het nieuwe zwembad graag naast een 25-meterbad ook een 50-meterbad realiseren, om zo de zwemsport in Rotterdam een lift te geven. En dat is meer dan gelukt. Met dit multifunctionele zwemcentrum zetten we Rotterdam als sportstad stevig op de kaart.’ Het nieuwe zwemcentrum is volgens Van Herpen duidelijk geen tweede Pieter van den Hoogenband zwemstadion. ‘We willen niet met andere steden concurreren op topsportvoorzieningen, maar we willen wel een zwembad dat multifunctioneel is en waar officiële toernooien worden gehouden. Én waar de mensen uit de wijk zich thuis voelen.’

Van links naar rechts: Diederik Erkel, Johan van Herpen en Vincent van der Meulen.
Van links naar rechts: Diederik Erkel, Johan van Herpen en Vincent van der Meulen.

Centrum voor Rotterdam-Zuid
‘We ontwikkelen dit gebied heel duidelijk voor Rotterdam-Zuid’, stelt Diederik Erkel, projectdirecteur integrale gebiedsontwikkeling van consortium Hart van Zuid. ‘We hebben niet alleen de uitdaging om de wijk beter te maken, maar ook om de aansluiting te houden met wat er al is en met de mensen die er wonen. We doen dit niet voor de toeristen, maar voor de mensen hier. Het moet echt een centrum worden voor Rotterdam-Zuid.’ Van der Meulen: ‘Vandaar dat we hebben gekozen om de beuken van het oude stadskantoor te behouden. Daarmee behouden we iets van de oude ziel van het gebied. We hebben het pand gerenoveerd en in oude luister hersteld en aangevuld. Zo is er een uniek gebouw ontstaan dat volledig past in de wijk.’

Het nieuwe zwemcentrum is volgens Van der Meulen een van de duurzaamste zwembaden van Nederland. ‘Een zwembad is een echte energievreter. Vandaar dat we vanuit de gemeente de opdracht meekregen hier extra aandacht voor te hebben. De methode die de gemeente voorstelde was GPR, waarbij vijf thema’s werden opgesteld. Op al die thema’s hebben we de verwachtingen overtroffen.’ Zo is het zwembad aangesloten op de stadsverwarming voor het verwarmen van de baden, is er een enorme isolatiesprong gemaakt ten opzichte van het voormalige pand en is er zoveel mogelijk gebruik gemaakt van cradle to cradle gecertificeerde materialen. Het groene dak voor de opvang van regenwater maakt het plaatje helemaal compleet.

Grootschalig denken
Als de gebiedsontwikkeling Hart van Zuid over enkele jaren is afgerond maakt het zwemcentrum onderdeel uit van een ingenieus netwerk van aan elkaar gekoppelde gebouwen die warmte en koude kunnen uitwisselen. Erkel: ‘Het gebied is onderdeel van Ruggedised, een Europees programma op het gebied van duurzaamheid. Het idee is om de gebouwen, het zwemcentrum, het kunstencentrum en Ahoy, aan elkaar te koppelen voor de energievoorziening, zowel qua elektriciteit als warmte en koude. De gebouwen moeten straks warmte en koude en elektriciteit kunnen uitwisselen via een smartgrid.’ Van der Meulen: ‘Dat is het mooie van zo’n gebiedsontwikkeling zoals hier, je kunt veel grootschaliger denken. Door gebouwen te koppelen voor de energievoorziening kun je voor optimale oplossingen kiezen.’

Een andere aanjager voor duurzaamheid in dit project is de gekozen contractvorm waarbij de bouwcombinatie Ballast Nedam en Heijmans verantwoordelijk is voor het ontwerp, de realisatie en de financiering van de gebiedsontwikkeling, inclusief een onderhoudscontract tot 2037. ‘Het consortium is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van de gebouwen tot minimaal 2037’, stelt Erkel. ‘Vandaar dat er heel goed is nagedacht over de keuzes van de materialen versus het onderhoud. In sommige gevallen is het slimmer om aan de voorkant meer te investeren in materialen om daarmee onderhoudskosten te drukken.’

Aanjager voor hele gebied
‘In de ontwerpfase hebben we alle expertise aan tafel gebracht, van ontwerper en beheerder tot exploitant en installateur’, blikt Van Herpen terug. ‘Daarnaast hebben we sessies gehad met de zwemverenigingen, zodat die konden meedenken over de realisatie van het bad. Zo hebben we vooraf heel goed bekeken wat er allemaal wenselijk en mogelijk was.’ Van der Meulen: ‘Het mooie aan deze opgave was dat het gebouw twee keer groter is dan wat het zwembad vraagt. Het is dan ook veel meer geworden dan enkel een zwembad. Zo is er een stadswinkel op de begane grond gevestigd en op de derde verdieping het Sportbedrijf Rotterdam. Al die functies versterken elkaar en maken van dit pand een aanjager voor het hele gebied.’

Onlangs is het eerste grootschalige sportevenement in het nieuwe zwembad gehouden, een waterpolo-interland tussen de Nederlandse en Russische dames. ‘We hadden met duizend bezoekers volle bak’, vertelt Van Herpen. ‘De sfeer was fantastisch en we kregen veel complimenten. Onder andere over de goede akoestiek in het zwembad. Mooi om te horen, want we willen met dit zwembad juist dat soort sportevenementen binnenhalen. Zo stimuleer je de zwemsport en zorg je dat het zwemcentrum gaat leven in de wijk.’

Een bruisend stadshart
Met de realisatie van het zwemcentrum is de eerste stap gezet naar een bruisend stadshart voor Rotterdam-Zuid. Om te zorgen voor meer bedrijvigheid en een betere verblijfskwaliteit van de openbare ruimte is ervoor gekozen het zwembad op te tillen naar de eerste verdieping, zodat er in de plint ruimte blijft voor winkels en horecavoorzieningen. ‘Het gebied moet echt gaan leven’, stelt Erkel. ‘Er waren al grote publiekstrekkers met het oude zwembad, het theater en Ahoy, maar het gebied nodigde niet uit om langer te verblijven. Vandaar dat we de Gooilandsingel autovrij maken en de functies in het gebied met elkaar verbinden. Zo realiseren we tussen de wijk Vreeswijk en het Zuiderpark een groene loper, een boulevard met aan weerszijden een plint met winkeltjes en horeca. De verblijfskwaliteit gaat hiermee met sprongen vooruit en er ontstaat een uitnodigend, bruisend stadshart.’

HART VAN ZUID
Met de gebiedsontwikkeling Hart van Zuid beoogt de gemeente Rotterdam een blijvende fysieke en sociale impuls te geven aan Rotterdam-Zuid. De bouwcombinatie Ballast Nedam en Heijmans ontwikkelt samen met stedenbouwkundig supervisor en architect Kraaijvanger en de gemeente het Hart van Zuid, een nieuw stadscentrum voor Rotterdam-Zuid. Naast het nieuwe zwemcentrum werkt het consortium aan de realisatie van een nieuw kunstencentrum, de verbouwing en uitbreiding van Ahoy, de vernieuwing van de busterminal en de herinrichting van de Gooilandsingel. Daarnaast heeft het consortium enkele vrije en optionele opgaven, waaronder de bouw van 95 grondgebonden woningen, de realisatie van een hotel en de realisatie van een bioscoop. Met het project is gedurende de looptijd van twintig jaar een totale investering van 330 miljoen euro gemoeid.