Gemeenten sturen steeds beter op hun eigen vastgoed, blijkt uit een trendanalyse op basis van de landelijke Bouwstenen-enquête onder alle gemeenten in Nederland. Zeventig gemeenten deden mee aan de jaarlijkse enquête.
Het niveau van vastgoedmanagement bij gemeente wordt steeds hoger, stelt Ingrid de Moel, directeur van Bouwstenen voor Sociaal. ‘Gemeenten hebben steeds vaker een professionele vastgoedafdeling en specialisten in dienst. Er wordt steeds vaker tactisch en strategisch gestuurd.’
Bouwstenen voor Sociaal hield de enquête voor het derde jaar op rij, na eerder soortgelijk onderzoek te hebben gedaan met Twynstra Gudde. Hierdoor hebben ze een goed beeld gekregen van de professionalisering bij gemeentelijke vastgoedafdelingen in de afgelopen vijf jaar.
Sturingsinformatie
De Moel: ‘Gemeenten hebben de afgelopen jaren veel informatie over hun portefeuille verzameld en daarmee steeds beter zicht gekregen op hun vastgoed. Door die sturingsinformatie zijn gemeenten nu veel professioneler met dit vastgoed bezig.’
Uit de enquête van 2020 blijkt dat ongeveer 80% van de gemeenten alle basisinformatie over de portefeuille naar eigen zeggen snel en eenvoudig kan vinden. Ook is er vaak iemand verantwoordelijk voor de kwaliteit van de vastgoedinformatie en wordt met beleidsafdelingen informatie uitgewisseld aan de hand van heldere afspraken.
Maar er is volgens Bouwstenen ook nog het nodige te doen. De procedures rond het informatiemanagement zijn nog lang niet altijd goed omschreven en ook een goed werkbaar informatiemodel ontbreekt vaak nog. Met alle nieuwe beleidsthema’s vraagt dat continue aandacht.
Verduurzaming
Ook op het gebied van de verduurzaming hebben gemeenten stappen gezet. De Moel: ‘Door de geweldige investeringsopgave waar we voor staan in het kader van het Klimaatakkoord zie je dat gemeenten nog strakker naar hun hele portefeuille kijken. Dat trekt het niveau van sturing nog verder omhoog.’
Nu bij veel gemeenten de bedrijfsmatige kant van het vastgoedmanagement beter is geregeld ontstaat er volgens De Moel ook ruimte om weer meer beleidsmatiger naar dit vastgoed te kijken.
Ruim 60% van de gemeenten geeft in de enquête aan recent (afgelopen vier jaar) beleid op te hebben gesteld voor de verduurzaming van haar vastgoedportefeuille. Zij weten gemiddeld voor de helft van hun portefeuille wat hen de komende jaren te doen staat; in termen van afstoten (12%), sloop/nieuwbouw (17%), aardgasvrij maken (20%) of via versneld onderhoud de panden verduurzamen (51%).
Aan de andere kant heeft zo’n 15% van de gemeente nog geen beleid en ook geen enkele ervaring met de verduurzaming. Ook de kennis en ervaring op het gebied van klimaatadaptatie kan bij veel gemeenten nog een boost gebruiken.
Kostenbewustzijn
Ook op financieel vlak en kostenbewustzijn valt er nog wel wat te doen, stelt De Moel. ‘Dan heb ik het niet alleen over gemeentelijk vastgoedafdelingen maar ook over de politiek en in de samenleving.’
‘Door de beleidsmatige meerwaarde en de kostprijs van het vastgoed goed in beeld te brengen kan de politiek een betere afweging maken. Daar hoort ook meer transparantie bij. Gemeenten werken er aan om dit voor elkaar te krijgen, maar daar horen ook heldere spelregels, transparantie en goede communicatie bij. Daar wordt ook in Bouwstenenverband aan gewerkt.’
Volgens De Moel valt er voor de samenleving nog winst te halen als gemeenten, scholen, en andere partijen hun activiteiten meer op elkaar afstemmen. ‘Ook in de relatie tussen het werkveld en de beleidsmakers in Den Haag valt nog winst te halen.’
Om alle maatschappelijke doelen in het vastgoed te realiseren zijn er volgens De Moel ook veel goede, professionele en maatschappelijk gedreven mensen en partijen nodig. Goede na en bijscholing is daar onderdeel van.’
De trendanalyse 2020
Invloed van coronacrisis op vastgoedportefeuille:
Driekwart van de gemeenten heeft in 2020 in verband met corona uitstel van betaling verleend aan huurders. De helft heeft ook huurkorting gegeven aan gesubsidieerde instellingen en bijna een kwart van de gemeenten ook aan niet-gesubsidieerde instellingen. Met de huurkorting en vrijstelling zijn grote bedragen gemoeid.
Ongeveer 90% van de gemeenten verwacht dat corona blijvend invloed zal hebben op de gemeentelijke vastgoedportefeuille en 30% verwacht dat er als gevolg van corona bezuinigd moet worden. Daarbij leidt corona volgens gemeenten naar verwachting:
• niet of nauwelijks tot verruiming van de ruimtes zoals bredere gangen en trappen, minder liften, hogere plafonds en meer buitenruimte;
• in geringe mate (rond 10%) tot uitstel van onderhoud, kleinere portefeuille en lagere huur;
• in iets grotere mate (rond 20%) tot vertraging in de (duurzaamheids)ambities, meer ramen die open kunnen, lagere bezetting/minder leerlingen in de klas en meer subsidie;
• in grote mate (80%) tot meer aandacht voor ventilatie.