Ondanks het overduidelijke belang van groene, rustige plekken is gezonde stedelijke ontwikkeling nog niet de standaard. Hoe kunnen we stedelijke verdichting laten samengaan met een gezond stedelijk leven voor iedereen?
Parken, natuurspeelplaatsen, openbaar toegankelijke sportvelden en tuinen zijn enorm belangrijk voor het welzijn van inwoners. Ze kunnen er ontspannen, bewegen, spelen en ontmoeten. Dr. ir. Hanneke Kruize, verbonden aan RIVM en lector Gezonde Stedelijke Ontwikkeling aan Hogeschool Utrecht, maakt zich zorgen over gebieden waar inbreiding plaatsvindt. Als daar bij de ontwikkeling geen openbaar groen wordt ingepast, is de kans dat dit later nog kan worden toegevoegd klein. Inwoners ondervinden daar nog decennia de gevolgen van.
Tijdens haar lectoraat zoekt Kruize naar manieren om stedelijke verdichting te combineren met gezond stedelijk leven voor iedereen. Want door de roep om snel veel woningen toe te voegen, staat aandacht voor voldoende groen zwaar onder druk. Dit zal met name mensen die vaker thuis zijn raken. Denk aan kinderen en ouderen, maar ook mensen met een lagere sociaal-economische positie. Die laatste groep heeft niet alleen vaak minder groen in de directe leefomgeving, maar ook groen van een lagere kwaliteit, blijkt uit onderzoek.
Positieve effecten
Uit studies blijkt dat niet alleen verblijven in het groen maar ook uitzicht daarop kan bijdragen aan stressvermindering, ontspanning en een betere concentratie. Meer groen leidt tot meer beweging, wat overgewicht kan verminderen, en ontmoeting, wat eenzaamheid kan bestrijden. Daarnaast zijn er positieve effecten op het gebied van hittebestrijding, biodiversiteit en een aantrekkelijk woon- en vestigingsklimaat.
Ondanks het overduidelijke belang van groene, rustige plekken is gezonde stedelijke ontwikkeling nog niet de standaard. Daar zijn volgens Kruize verschillende oorzaken voor, zoals de krapte op de woningmarkt. Gezondheid wordt bij gebiedsontwikkeling daarnaast meestal niet vanaf het begin meegenomen. Bovendien zijn er voor ‘zachte waarden’ zoals groen en beweegvriendelijkheid (nog) geen juridische normen waarop getoetst kan worden. Hierdoor gaan ze gemakkelijker van tafel. Ander punt is dat de kosten van groen bij onder andere de ontwikkelaars terechtkomen en de baten bij onder andere zorgverzekeraars en werkgevers (minder ziekteverzuim).
De bestaande kennis van gezondheidsprofessionals over leefomgeving en gezondheid wordt niet optimaal benut. Er is behoefte aan bewezen (‘evidence based’) ontwerpprincipes voor gezonde stedelijke ontwikkeling.
Kennis benutten
De bestaande kennis van gezondheidsprofessionals over leefomgeving en gezondheid wordt niet optimaal benut, mede doordat die niet concreet genoeg is om direct bij stedelijke ontwikkeling te kunnen toepassen. Doordat er weinig wordt gemonitord, is er ook weinig zicht op de gezondheidsimpact van stedelijk ontwerp. Hier valt dus nog een wereld te winnen. Er is behoefte aan bewezen (‘evidence based’) ontwerpprincipes voor gezonde stedelijke ontwikkeling.
Er is wel steeds meer aandacht voor een gezonde groene leefomgeving, mede door de komst van de Omgevingswet. De gemeente Utrecht, die inzet op 60 duizend nieuwe woningen in 2040, heeft gezond stedelijk leven voor iedereen als uitgangspunt. Zo wil de gemeente dat de omgeving uitnodigt tot een gezonde leefstijl, aanzet tot beweging en levendig is door de recreatieve en culturele functies van de stad.
Praktijkgerichte oplossingen
Vanuit het lectoraat van Kruize gaan Hogeschool Utrecht en RIVM structureler samenwerken aan onderbouwde praktijkgerichte oplossingen voor een gezonde stedelijke ontwikkeling. Aan de hand van praktijkvragen van Utrechtse gemeenten, provincie Utrecht en private partijen wordt kennis bij elkaar gebracht, nieuwe kennis ontwikkeld en toepasbaar en vindbaar gemaakt voor (toekomstige) praktijkprofessionals.
Living labs vormen een belangrijk fundament voor het onderzoek. Onderzoekers en studenten kunnen hier samen met praktijkprofessionals en bewoners experimenteren, co-creëren en hun innovatieve ideeën en concepten testen in realistische en bestaande situaties en omgevingen.