Sportkoepel NOC*NSF waarschuwde deze maand dat mogelijk 200 openbare zwembaden nog dit jaar moeten sluiten vanwege de hoge energieprijzen. Staat de toegankelijkheid van het zwemmen onder druk?
Of zwembaden wel of niet in de problemen komen door de hoge energieprijzen hangt af van allerlei factoren. Nieuwe of verduurzaamde zwembaden zijn veel minder kwetsbaar, hun energieverbruik is immers veel lager. Volgens de Werkgeversvereniging in Zwembaden en Zwemscholen (WiZZ) maakten de energielasten voor de geëxplodeerde energieprijzen gemiddeld zo’n 15 tot 20 procent deel uit van de totale kosten. Dat zal volgens WiZZ in veel situaties oplopen tot 50 procent.
De hoogte van de energieprijs die zwembaden moeten betalen, verschilt ook enorm. Sommigen hebben voordelige contracten die nog een tijdje doorlopen, anderen moeten dit jaar al een nieuw contract afsluiten. Dan gaan de kosten al snel 3 tot 4 keer omhoog. Sportkoepel NOC*NSF verwacht dan ook dat ongeveer 200 van de 637 openbare zwembaden nog dit jaar mogelijk de deuren moeten sluiten. Dat is de groep waarvan het contract eind dit jaar afloopt. NOC*NSF baseert zich op een inventarisatie onder betrokken werkgeversorganisatie en de sportbonden.
Verarming
“Het risico op serieuze en blijvende verarming van sport in de volle breedte is groot”, zegt Marc van den Tweel, algemeen directeur NOC*NSF. “Als accommodaties noodgedwongen moeten sluiten, zelfs al is dat maar tijdelijk, kunnen verenigingen hun leden niets meer bieden. De coronacrisis heeft geleid tot ernstige vermindering van sportdeelname en daarmee beweegarmoede, met alle gevolgen van dien. We kunnen ons niet permitteren dit te laten gebeuren.”
Niet alle zwembaden zijn weer op het niveau van voor covid. Bij veel zwembaden zijn de inkomsten via de kaartverkoop lager omdat de bezoekersaantallen achter lopen. Zwembaden hebben bovendien problemen met de personele bezetting.
Besparen en verduurzamen
Ook de voordelige contracten zullen op een bepaald moment aflopen. Het energiegebruik moet sowieso omlaag. Het kabinet heeft al ruim 3,5 miljard euro uitgetrokken voor verduurzaming van maatschappelijk vastgoed, de zogeheten DUMAVA-regeling. Van den Tweel: “De sport moet minder afhankelijk worden van energiepolitiek. Maar geef clubs en accommodaties de tijd én de middelen om hun voortbestaan veilig te stellen.” De sportbonden, NOC*NSF en de koepelorganisaties voor ijsbanen en zwembaden willen daarom een noodfonds om de winter door te komen. In de onlangs gepresenteerde Rijksbegroting is dat echter niet opgenomen.
Aangezien ook de koopkracht van mensen onder druk staat, is het risico dat zwemmen voor een bepaalde groep onbereikbaar en onbetaalbaar wordt er sowieso al. Helemaal als zwembaden de gestegen energielasten deels doorberekenen in de prijs. Lang niet alle zwembaden zullen daarvoor kiezen. Andere oplossingen zijn het verlagen van de temperatuur van het water of het verkorten van de openingstijden.
Eigenaren
Amsterdam verlaagde de temperatuur van enkele zwembaden afgelopen maart al om minder afhankelijk te zijn van Russisch gas. De gemeente koos er onlangs voor vanwege het hoge energiegebruik het buitenbad van het De Mirandabad niet ’s winters open te houden, ondanks het succes van afgelopen jaar: er waren 68.000 extra bezoekers. In 2023 wordt het bad vervangen en naar verwachting in 2024 gereed. Het bad krijgt een afdekdeken en betere isolatie. Hopelijk kan daarna het bad weer ’s winters open blijven.
De sluiting is vervelend, maar niet onoverkomelijk, want het basisaanbod wordt verder niet aangetast. Dat de gemeente zo snel inzet op verduurzaming, helpt de exploitant het zwembad in de toekomst rendabel te houden. Vaak is de exploitant niet de eigenaar en is die voor verduurzaming afhankelijk van de planning van de eigenaar.
Gazprom
Ook beheerorganisatie SRO, actief in acht gemeenten, moet zich verhouden tot de stijgende energieprijzen. Directeur van SRO, Marjon van Vilsteren: “De stijgende energieprijzen en de onzekerheid over de wijze waarop het Europese sanctiebeleid inzake overeenkomsten met Gazprom/SEFE Energy geïnterpreteerd moet worden, zorgen voor veel onzekerheden bij de exploitatie van onze sportaccommodaties. Dat geldt in het bijzonder voor zwembaden, aangezien deze enorm veel energie verbruiken.”
Vanwege de sancties tegen Rusland moesten 120 Nederlandse gemeenten en een groot aantal instellingen eigenlijk vóór 1 oktober hun energiecontract met Gazprom opzeggen en overstappen naar een andere aanbieder. Dat blijkt in sommige gevallen nog niet zo eenvoudig, het lukt sommige partijen gewoon niet. Degenen die het wel is gelukt, lopen aan tegen enorm hoge energieprijzen. Inmiddels is er onduidelijkheid of de energiecontracten met Gazprom wel of niet onder die sancties moeten vallen. Er is daarom uitstel tot 1 januari 2023, maar ondertussen leidt dit tot veel onzekerheid.
Regionaal verband
“Wij proberen de mogelijk negatieve financiële effecten op een aantal manieren te ‘dempen’”, aldus Van Vilsteren. “Daarnaast proberen we duidelijkheid te krijgen over de wijze waarop het sanctiebeleid moet worden toegepast en zijn we in overleg met onze opdrachtgevers (gemeenten) over deze extra kosten en over de mogelijkheden (waar mogelijk) versneld te verduurzamen. Tegelijkertijd besparen we waar mogelijk energie, door bijvoorbeeld de watertemperatuur te verlagen, zonder dat het onaangenaam wordt voor bezoekers.”
Of zwembaden of het aanbod ervan in de toekomst zullen versoberen, is maar de vraag. “De huidige ontwikkelingen benadrukken de noodzaak om meer duurzame sportaccommodaties te bouwen, maar ook de (al langer bestaande) noodzaak om meer in regionaal verband naar de planning te kijken van bijvoorbeeld zwembaden, maar ook van andere sportaccommodaties met een bovenlokale functie.”
Hoe dat ingevuld moet worden is aan de gemeenten, het is niet ondenkbaar dat zwembaden moeten sluiten en gebruikers langere afstanden moeten afleggen. Gemeenten beslissen ook over het aantal zwembaden in hun gemeente en kunnen in onderling overleg beslissen over een andere spreiding van zwembaden. Mogelijk kan de provincie hierin ondersteuning bieden.